Postępowanie w sprawie nadmiernych opóźnień ze spełnianiem świadczeń pieniężnych
Postępowanie w sprawie zatorów płatniczych
Od 1 stycznia 2020 r. obowiązują przepisy mające na celu ograniczenie zatorów płatniczych. Nieterminowe płatności i zbyt długie terminy zapłaty mogą powodować efekt domina, bowiem przedsiębiorcy, którzy nie otrzymują zapłaty lub otrzymują ją po terminie, ostatecznie nie będą regulować własnych zobowiązań wobec kontrahentów.
Z uwagi na negatywny wpływ zatorów płatniczych na rozwój gospodarki postanowiono podjąć kroki na szczeblu ustawowym. Jednym z mechanizmów ograniczających zatory było wprowadzenie do ustawy z dnia 8 marca 2013 r o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej „ustawa”) postępowania w sprawie nadmiernych opóźnień ze spełnieniem świadczeń pieniężnych.
W myśl ustawy z nadmiernym opóźnianiem się mamy do czynienia wtedy, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez podmiot, do którego ustawa znajduje zastosowanie wynosi co najmniej 2 000 000 złotych. Zgodnie jednak z przepisami przejściowymi w latach 2020-2021 limit ten wynosi 5 000 000 złotych. Mowa jest zatem w powyższym okresie o świadczeniach wciąż zaległych (niespełnionych) oraz takich, które co prawda zostały w tym okresie spełnione, ale była to spłata opóźniona (dokonana po terminie). Przy obliczaniu terminu zapłaty należy wziąć pod uwagę przepis art. 13 ustawy, który może wprowadzać z mocy prawa terminy ustawowe w przypadku nadmiernie wydłużonych terminów zapłaty.
W przypadku przekroczenia ww. limitów Prezes UOKIK może wszcząć postępowanie przeciwko opóźniającemu się podmiotowi i nałożyć na niego karę pieniężną. Wszczęcie postępowania poprzedzone jest dokonaniem analizy szacunkowej prawdopodobieństwa nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Prezes UOKiK dokonując takiej analizy, może wystąpić do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o uzyskanie określonych informacji z ewidencji sprzedaży.
Podczas postępowania Prezes UOKiK może żądać określonych informacji i dokumentów, jest również uprawniony do przeprowadzenia kontroli. Zaznaczyć należy, że obowiązek współpracy z Prezesem UOKiK dotyczy nie tylko stron transakcji handlowej, ale także podmiotów niebędących stronami transakcji handlowej, jeżeli dysponują one danymi koniecznymi do podjęcia ustaleń w ramach postępowania. W szczególności będzie miał on zastosowanie do podmiotów prowadzących księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych.
Wysokość kary obliczana jest jako suma jednostkowych kar za każde niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenie, które było wymagalne w kontrolowanym okresie wedle odpowiedniego wzoru. Wysokość kary zależeć będzie m.in. od wartości opóźnionych należności i okresu opóźnienia. Kary będą stanowiły dochód budżetu państwa i będą niezależne od działań, jakie wierzyciele mogą podejmować wobec niesolidnych dłużników na podstawie przepisów prawa cywilnego.
Ustawa przewiduje jednak, że nie będzie karany dłużnik, który nie płaci z tego powodu, że jemu również nie płacą jego dłużnicy. Prezes UOKiK odstępuje od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu. W postępowaniu Prezesa UOKiK najważniejsze będzie wykazanie, że dany podmiot (dłużnik) faktycznie odpowiada za tworzenie zatorów płatniczych. Postępowanie będzie musiało wykazać, że podmiot, który mógłby zapłacić tego nie robi i w ten sposób kreuje cały łańcuch kolejnych niewywiązujących się ze swoich zobowiązań wobec swoich kontrahentów.
Szczególnie ważną przesłanką do odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej przez Prezesa UOKiK jest sytuacja, gdy do nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych dojdzie na skutek działania siły wyższej. Ma to bardzo duże znaczenie z uwagi na pandemię wirusa SARS-CoV-2 (koronawirusa) i w konsekwencji lockdownu, które to nie rzadko można uznać za wystąpienie siły wyższej. Ostatecznie jednak to podmiot przeciwko któremu toczy się postępowanie w sprawie nadmiernych opóźnień ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, powołując się na wystąpienie siły wyższej, będzie musiał wykazać jej wpływ na nadmierne opóźnienie się.
Dodatkowo, w uzasadnionych przypadkach Prezes UOKiK może odstąpić od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej. Podstawą do takiego odstąpienia mogą być zatem jeszcze inne wyjątkowe sytuacji dłużników. Ustawa przewiduje także obniżenie wysokości kary administracyjnej o 20%, gdy dłużnik zapłaci zaległe należności wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.
Z tego powodu niezwykle ważne jest wprowadzenie w przedsiębiorstwie mechanizmów pozwalających na wczesne wykrywanie sytuacji mogących prowadzić do nadmiernych opóźnień w zapłacie świadczeń. Takie mechanizmy mogą służyć nie tylko monitorowaniu, czy dany podmiot nie jest przyczyną zatoru, ale także, czy nie padł jego ofiarą. Prezes UOKiK może wszcząć postępowanie z własnej inicjatywy lub także z uwagi na otrzymane zawiadomienie. Takie zawiadomienie może być natomiast stymulantem dla uzyskania zapłaty od nierzetelnego kontrahenta. Co istotne, zawiadamiającemu zagwarantowana jest anonimowość i jego tożsamość nie zostanie ujawniona dłużnikowi. Poza otrzymaniem sygnału od wierzyciela podmiotu opóźniającego się z płatnościami Prezes UOKiK może także uzyskać informacje z Krajowej Administracji Skarbowej.
W świetle powyższego warto przypomnieć, że przedsiębiorcy, których roczny obrót przekracza 50 mln euro oraz podatkowe grupy kapitałowe będą musiały złożyć sprawozdania o stosowanych przez siebie terminach zapłaty. Pierwsze sprawozdania podmioty objęte tym obowiązkiem przekazują za rok 2020. Termin przekazania to 31 stycznia 2021 r. Co istotne, wśród ujawnianych informacji wskazać należy także wartość świadczeń pieniężnych nieotrzymanych w terminie określonym w umowie oraz wartość takich niespełnionych świadczeń.
Nadmierne opóźnienia | Spełnianie świadczeń pieniężnych | Postępowanie
