Z uwagi na negatywny wpływ zatorów płatniczych na rozwój gospodarki postanowiono podjąć kroki na szczeblu ustawowym. Jednym z mechanizmów ograniczających zatory było wprowadzenie do ustawy z dnia 8 marca 2013 r o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej „ustawa”) postępowania w sprawie nadmiernych opóźnień ze spełnieniem świadczeń pieniężnych.

W myśl ustawy z nadmiernym opóźnianiem się mamy do czynienia wtedy, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez podmiot, do którego ustawa znajduje zastosowanie wynosi co najmniej 2 000 000 złotych. Zgodnie jednak z przepisami przejściowymi w latach 2020-2021 limit ten wynosi 5 000 000 złotych. Mowa jest zatem w powyższym okresie o świadczeniach wciąż zaległych (niespełnionych) oraz takich, które co prawda zostały w tym okresie spełnione, ale była to spłata opóźniona (dokonana po terminie). Przy obliczaniu terminu zapłaty należy wziąć pod uwagę przepis art. 13 ustawy, który może wprowadzać z mocy prawa terminy ustawowe w przypadku nadmiernie wydłużonych terminów zapłaty.

Podczas postępowania Prezes UOKiK może żądać określonych informacji i dokumentów, jest również uprawniony do przeprowadzenia kontroli. Zaznaczyć należy, że obowiązek współpracy z Prezesem UOKiK dotyczy nie tylko stron transakcji handlowej, ale także podmiotów niebędących stronami transakcji handlowej, jeżeli dysponują one danymi koniecznymi do podjęcia ustaleń w ramach postępowania. W szczególności będzie miał on zastosowanie do podmiotów prowadzących księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych.

Wysokość kary obliczana jest jako suma jednostkowych kar za każde niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenie, które było wymagalne w kontrolowanym okresie wedle odpowiedniego wzoru. Wysokość kary zależeć będzie m.in. od wartości opóźnionych należności i okresu opóźnienia. Kary będą stanowiły dochód budżetu państwa i będą niezależne od działań, jakie wierzyciele mogą podejmować wobec niesolidnych dłużników na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Szczególnie ważną przesłanką do odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej przez Prezesa UOKiK jest sytuacja, gdy do nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych dojdzie na skutek działania siły wyższej. Ma to bardzo duże znaczenie z uwagi na pandemię wirusa SARS-CoV-2 (koronawirusa) i w konsekwencji lockdownu, które to nie rzadko można uznać za wystąpienie siły wyższej. Ostatecznie jednak to podmiot przeciwko któremu toczy się postępowanie w sprawie nadmiernych opóźnień ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, powołując się na wystąpienie siły wyższej, będzie musiał wykazać jej wpływ na nadmierne opóźnienie się.

Z tego powodu niezwykle ważne jest wprowadzenie w przedsiębiorstwie mechanizmów pozwalających na wczesne wykrywanie sytuacji mogących prowadzić do nadmiernych opóźnień w zapłacie świadczeń. Takie mechanizmy mogą służyć nie tylko monitorowaniu, czy dany podmiot nie jest przyczyną zatoru, ale także, czy nie padł jego ofiarą. Prezes UOKiK może wszcząć postępowanie z własnej inicjatywy lub także z uwagi na otrzymane zawiadomienie. Takie zawiadomienie może być natomiast stymulantem dla uzyskania zapłaty od nierzetelnego kontrahenta. Co istotne, zawiadamiającemu zagwarantowana jest anonimowość i jego tożsamość nie zostanie ujawniona dłużnikowi. Poza otrzymaniem sygnału od wierzyciela podmiotu opóźniającego się z płatnościami Prezes UOKiK może także uzyskać informacje z Krajowej Administracji Skarbowej.

W świetle powyższego warto przypomnieć, że przedsiębiorcy, których roczny obrót przekracza 50 mln euro oraz podatkowe grupy kapitałowe będą musiały złożyć sprawozdania o stosowanych przez siebie terminach zapłaty.  Pierwsze sprawozdania podmioty objęte tym obowiązkiem przekazują za rok 2020. Termin przekazania to 31 stycznia 2021 r. Co istotne, wśród ujawnianych informacji wskazać należy także wartość świadczeń pieniężnych nieotrzymanych w terminie określonym w umowie oraz wartość takich niespełnionych świadczeń.

Nadmierne opóźnienia | Spełnianie świadczeń pieniężnych | Postępowanie