Ustawa o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów przede wszystkim ma na celu zapewnienie konsumentom odpowiednich informacji o produkcie, jaki mają zamiar kupić – konsument powinien być informowany czy dany produkt wytworzony został przy pomocy GMO czy nie. Ustawa ta określa zasady oznakowania żywności i pasz jako wolnych od GMO, obowiązki podmiotów wprowadzających na rynek żywność lub pasze oznakowane jako wolne od GMO, zasady przeprowadzania kontroli przestrzegania tych przepisów jak również zasady odpowiedzialności podmiotów za ich naruszenie.

Żywność wolna od GMO, czyli jaka?

Zgodnie z przepisami Ustawy jako wolne od GMO będzie można znakować żywność i pasze. W odniesieniu do żywności jako wolna od GMO może zostać oznakowana zarówno żywność pochodzenia zwierzęcego jak i pochodzenia roślinnego.

Zgodnie z art. 3 Ustawy, żywność :

• pochodzenia roślinnego zawierająca, składająca się lub została wyprodukowana z organizmów dla których istnieją odpowiedniki, które zostały wpisane do rejestru żywności i paszy GMO,
• pochodzenia zwierzęcego jeżeli została pozyskana ze zwierząt lub od zwierząt w żywieniu których, w okresie karencji poprzedzającym jej pozyskanie nie były stosowane genetycznie zmodyfikowane pasze oraz u których proces żywienia, w okresie karencji poprzedzającym jej pozyskanie jest udokumentowany zgodnie z obowiązującymi przepisami i w sposób umożliwiający potwierdzenie spełnienia ww. warunku oraz składniki tej żywności będące produktami pochodzenia roślinnego, dla których istnieją odpowiedniki wpisane do wspólnotowego rejestru genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy prowadzonego przez Komisję Europejską,

będzie mogła zostać oznakowana jako wolna GMO.

Co więcej, przepisy Ustawy dopuszczają oznakowanie produktów jako wolnych od GMO nawet jeśli u zwierząt, z których lub od których został pozyskany produkt, były zastosowane wytworzone z GMO lub za ich pomocą określone produkty lecznicze weterynaryjne czy materiały paszowe niedostępne w innej formie lub dodatki paszowe lub pomoce przetwórcze.

Obowiązkowe znakowanie produktów?

Ustawa przewiduje, że oznakowanie żywności i pasz jako wolnych od GMO jest dobrowolne. Oznakowanie żywności i pasz jako wolnych od GMO polega na:

1. umieszczeniu na opakowaniu lub etykiecie znaku graficznego,
2. umieszczeniu w dokumentacji towarzyszącej określenia:
   1. bez GMO lub
   2. "wyprodukowane bez stosowania GMO” 

w zależności od oznakowanego produktu.

Oprócz wymienionych powyżej sposób oznakowania, przepisy Ustawy przewidują iż w przypadku sprzedawanych luzem żywności i paszy przeznaczonej dla zwierząt domowych, w tym pakowanych na życzenie konsumenta w miejscu sprzedaży, ich oznakowanie jako wolnych od GMO stosuje się na wywieszce dotyczącej tych produktów. Co więcej, należy mieć na uwadze, by zastosowanie oznakowania o którym mowa powyżej nie sugerowało, że oznakowanie to odnosi się do innych produktów znajdujących się w tym samym miejscu sprzedaży.

Minister właściwy do spraw rolnictwa oraz minister właściwy do spraw rynków rolnych określą, w drodze rozporządzenia, opis i wzory znaków graficznych, które stosuje się w celu oznakowania jako wolnych od GMO:

1. żywności pochodzenia roślinnego i żywności składającej się więcej niż z jednego składnika, w skład której nie wchodzi produkt pochodzenia zwierzęcego, oraz pasz,
2. produktów pochodzenia zwierzęcego i żywności składającej się więcej niż z jednego składnika, w skład której wchodzi produkt pochodzenia zwierzęcego

- mając na względzie zapewnienie jednolitej formy prezentacji tego oznakowania i przekazywanie za pośrednictwem tych znaków informacji o specyfice produktów.

Obecnie, takie rozporządzenie nie zostało jeszcze wydane, jednak jego projekt stanowił załącznik do projektu Ustawy. Projekt rozporządzenia przewiduje następujące znaki graficzne:

Co więcej, Ustawa zakazuje stosowania w odniesieniu do żywności i paszy, które:

1. nie spełniają warunków oznakowania jako wolne od GMO, oznakowania odnoszącego się do braku GMO,
2. spełniają warunki oznakowania jako wolne od GMO, oznakowania odnoszącego się do braku GMO innego niż określone w ustawie.

Obowiązki dla określonych podmiotów

Ustawa wprowadza również obowiązek:

1. przeprowadzania badań laboratoryjnych na obecność modyfikacji genetycznych w paszach lub składnikach użytych do produkcji tych pasz lub w żywności lub składnikach użytych do jej produkcji, 
2. posiadania i przechowywania przez okres dwóch lat dokumentów wymienionych w ustawie od wprowadzenia produktu na rynek
   

dla podmiotu który:

1. produkuje, przetwarza, konfekcjonuje lub przechowuje nieopakowany produkt pochodzenia zwierzęcego przeznaczony do oznakowania jako wolny od GMO i wprowadza go na rynek,
2. produkuje, przetwarza, konfekcjonuje lub przechowuje nieopakowaną żywność pochodzenia roślinnego przeznaczoną do oznakowania jako wolna od GMO i wprowadza ją na rynek,
3. produkuje, przetwarza, pakuje lub przechowuje nieopakowaną paszę przeznaczoną do oznakowania jako wolna od GMO i wprowadza ją na rynek

na zasadach przewidzianych w Ustawie.

Ustawa przewiduje również kary

Ustawa o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów przewiduje kary pieniężne m.in.:

1. za wprowadzenie na rynek pasz, które są oznakowane jako wolne od GMO, ale nie spełniają warunków takiego oznakowania - w wysokości do dziesięciokrotnej wartości korzyści majątkowej jaka została uzyskana lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie na rynek (w każdym razie karze nie niższej niż 2000 zł),
2. nie przeprowadzanie badań laboratoryjnych na obecność modyfikacji genetycznych w paszy lub składników użytych do jej produkcji w sytuacji gdy podmiot produkuje, przetwarza, pakuje lub przechowuje nieopakowaną paszę przeznaczoną do oznakowana jako wolną od GMO i wprowadza ją na rynek - w wysokości do czterdziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za rok poprzedzający rok nałożenia kary (w każdym razie karze nie niższej niż 4000 zł),
3. za brak lub nieprzechowywanie dokumentów, przez okres lat dwóch od wprowadzenia na rynek produktu pochodzenia zwierzęcego przeznaczonego do oznakowania jako wolny od GMO, pozwalających na weryfikację czy dany produkt spełnia określone wymogi, w tym zawierające wyniki badań laboratoryjnych na obecność modyfikacji genetycznych w paszach stosowanych w żywieniu zwierząt, z którym lub do których został pozyskany ten produkt, lub w składnikach użytych do produkcji tych pasz lub dokumentów określających procedury opracowane na podstawie analizy zagrożenia wystąpienia modyfikacji genetycznych, wskazujące częstotliwość pobierania próbek pasz lub składników użytych do produkcji tych pasz do badań laboratoryjnych w celu potwierdzenia spełnienia ustawowo określonych warunków - w wysokości do czterdziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za rok poprzedzający rok nałożenia kary (w każdym razie karze nie niższej 4000 zł).  

Kary nakładane są w drodze decyzji przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej właściwego do przeprowadzania kontroli, wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych lub powiatowego lekarza weterynarii.

Nałożone kary będzie trzeba zapłacić w terminie 30 dni od dnia w którym decyzja o wymierzeniu kary stała się ostateczna. Kary będą stanowiły dochód budżetu państwa i będę wpłacane na rachunek bankowy odpowiedniego wojewódzkiego inspektoratu jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, powiatowego inspektoratu weterynarii albo wojewódzkiego inspektoratu Inspekcji Handlowej.

Co z produktami wprowadzonymi na rynek, które są oznakowane jako wolne od GMO ale nie spełniają warunków Ustawy?

Produkty które zostały wprowadzone lub będą wprowadzone na rynek przed wejściem w życie Ustawy, czyli do 31 grudnia 2019 roku:

1. z oznakowaniem na produktach lub w dokumentacji towarzyszącej odnoszące się do braku GMO lub
2. opatrzone etykietą odnoszącą się do braku GMO, 

które nie spełniają warunków określonych w Ustawie mogą pozostać na rynku do wyczerpania zapasów, jednak nie dłużej niż przez dwa lata od dnia wejścia w życie ustawy.

Od kiedy przepisy będą obowiązywać?

Zgodnie z Ustawą, nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2020 roku.