Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 5 października 2021 r. (sygn. II FSK 2905/20 oraz II FSK 2904/20) potwierdził stanowisko WSA w sprawie zakresu pojęcia „dywidendy”, o której mowa w art. 30f ust. 5 pkt 1 Ustawy PIT – wypłata z zagranicznej fundacji rodzinnej na rzecz beneficjenta będącego polskim rezydentem stanowi dywidendę w rozumieniu tego przepisu i może podlegać odliczeniu od podstawy opodatkowania podatkiem od dochodów zagranicznej jednostki kontrolowanej.
Tło sprawy
Podatnicy – rodzice oraz dwójka pełnoletnich dzieci - posiadający udziały i akcje w polskich spółkach kapitałowych zaplanowali sukcesję działalności z wykorzystaniem zagranicznego podmiotu – fundacji rodzinnej utworzonej i zarejestrowanej zgodnie z prawem Księstwa Lichtenstein. Fundacja ma osobowość prawną, a osiągane przez nią dochody są opodatkowane w Księstwie Lichtenstein.
Rodzice oraz dzieci zwrócili się jednocześnie do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w zakresie powstałych po ich stronie wątpliwości dotyczących podlegania wypłat z tego typu fundacji rodzinnej pod przepisy o zagranicznych jednostkach kontrolowanych, w szczególności świadczeń z dywidend oraz ze zbycia majątku posiadanego przez fundację, jak również w zakresie możliwości uznania wypłat dokonywanych przez tę fundację za dywidendy w rozumieniu art. 30f ust. 5 pkt 1 Ustawy PIT, tj. dywidendy zmniejszające podstawę opodatkowania CFC.
W poszczególnych interpretacjach potencjalni beneficjenci fundacji rodzinnej uznali, że będą podlegać opodatkowaniu PIT z tytułu dochodu zagranicznej jednostki kontrolowanej, jak również wypłaty dokonywane na ich rzecz będą dywidendą w rozumieniu przepisów o CFC, co pozwoli odliczyć wypłaty od podstawy opodatkowania.
Dyrektor KIS zgodził się ze stanowiskiem podatników w zakresie pierwszego pytania, jednocześnie uznał stanowisko w zakresie uznania wypłat za dywidendę w rozumieniu przepisów o CFC za nieprawidłowe. Stwierdził również, że wypłaty te mają charakter darowizny, a ich podstawą nie jest tytuł prawny do kapitału osoby prawnej. Podatnicy odwołali się od powyższego stanowiska organu.
Stanowisko sądów
WSA uznał skargi podatników za zasadne, argumentując, że nowelizacja przepisów o CFC, która weszła w życie 1 stycznia 2019 r., zastępująca pojęcie „zagranicznej spółki kontrolowanej” pojęciem „zagranicznej jednostki kontrolowanej” miała na celu doprecyzowanie zakresu podmiotowego tego przepisu – pod ten przepis kwalifikować miały się zatem także fundacje, trusty i inne podmioty o podobnym charakterze.
Samo prawo do uczestnictwa w zysku, zgodnie z art. 30f ust. 2 pkt 1a Ustawy PIT zostało zdefiniowane jako prawo do uzyskania środków należących do zagranicznej jednostki w związku z jej likwidacją, prawo do otrzymania świadczenia pieniężnego lub niepieniężnego, w tym jego ekspektatywy, jako założyciel (fundator) lub beneficjent fundacji, trustu lub innego podmiotu albo stosunku prawnego o charakterze powierniczym, lub ekspektatywę uzyskania zysków zagranicznej jednostki wypracowanych lub uzyskanych w przyszłości.
Natomiast art. 30f ust. 5 pkt 1 Ustawy PIT regulujący odliczenie od podstawy opodatkowania w dalszym ciągu posługiwał się pojęciem „dywidendy”. Sąd stwierdził jednak, że pojęcie dywidendy, o którym mowa w art. 30f ust. 5 pkt 1 Ustawy PIT musi być interpretowane na tyle szeroko, aby odpowiadało bezpośredniemu otoczeniu normatywnemu tego przepisu, w szczególności zdefiniowanemu w art. 30f ust. 2 pkt 1a Ustawy PIT pojęciu uczestnictwa w zyskach jednostki kontrolowanej. Dywidenda oznacza zatem każdą sytuację, w której zmaterializowaniu ulega uczestnictwo w zysku jednostki kontrolowanej, niezależnie od formy w jakiej to następuje.
Organ wniósł skargę kasacyjną, jednak z szerszym rozumieniem pojęcia dywidendy zgodził się także w Naczelny Sąd Administracyjny, wskazując, że inne rozumienie przepisów doprowadziłoby do wykładni, która w istocie powodowałaby podwójne opodatkowanie fundatora.
Słuszne stanowisko sądów
Niewątpliwie stanowisko sądów administracyjnych i NSA jest słuszne oraz korzystne dla podatników, którzy w ostatnich latach planowali sukcesję przy wykorzystaniu zagranicznych struktur, w szczególności przy pomocy fundacji rodzinnych.
Jednocześnie, z pewnością pojawią się głosy o „prawotwórstwie sądów” – w swoich uzasadnieniach sądy odrzucały wykładnię literalną oraz wykładnię systemową zewnętrzną spornych przepisów, gdyż ich zdaniem prowadziłaby do rezultatów niemożliwych do zaakceptowania.
Na marginesie można tylko zaznaczyć, że wątpliwości podatników, jak i cały spór z organem mógłby nie powstać, gdyby w polskim systemie prawnym funkcjonowała już instytucja fundacji rodzinnej – miejmy nadzieję, że w tym zakresie prace nad projektem ustawy będę nadal postępować.
