Bekendheid met algoritmes groeit, vertrouwen daalt

Het vertrouwen in algoritmes blijft al vijf jaar fors dalen. Dit jaar onderzocht KPMG Nederland voor de vijfde keer het vertrouwen in algoritmes onder de Nederlandse bevolking. Het vertrouwen daalde dit jaar met 22% ten opzichte van vorig jaar, wat in lijn is met de dalingen in voorgaande jaren. Slechts 7% van de ondervraagden zegt juist meer vertrouwen te hebben gekregen in het gebruik van algoritmes.

Frank van Praat, van het Responsible AI team: “Wij zien dat mensen die bekend zijn met algoritmes minder snel geneigd zijn om algoritmes vertrouwen dan mensen die er niet bekend mee zijn of zich nog geen mening hebben gevormd. Daardoor zijn deze mensen minder goed in staat om te participeren in de dialoog over algoritmebeleid, terwijl het wel invloed heeft op hun dagelijks leven.”

Sinds het eerste onderzoek naar vertrouwen in algoritmes onder de Nederlandse bevolking door KPMG Nederland in 2019, is de bekendheid met algoritmes gestaag toegenomen. Waar in 2019 minder dan de helft van de Nederlanders bekend was met algoritmes, weten nu bijna drie op de vier Nederlanders wat een algoritme is. “Er zijn grote verschillen in bekendheid over het begrip ‘algoritmes’ in de samenleving. Dit jaar is de meerderheid van de ondervraagden bekend met het begrip. Jonge theoretisch opgeleide mensen blijken het meest bekend te zijn met de toepassing van algoritmes”, aldus Van Praat.

Het wantrouwen tegenover het gebruik van algoritmes door de overheid groeit. Zo geeft 50% van de ondervraagden aan dat ze denken dat overheidsinstellingen niet eerlijk en transparant zijn over het gebruik van algoritmes. Dit ligt nog hoger bij financiële instellingen zoals banken en verzekeraars: 53% van de Nederlanders denkt dat banken en verzekeraars niet eerlijk en transparant zijn over het gebruik van algoritmes. Daarnaast geven respectievelijk 42% en 41% van de ondervraagden aan dat ze negatief staan tegenover het gebruik van algoritmes door overheidsinstellingen en financiële instellingen.

Een ruime meerderheid (72%) is van mening dat bedrijven en instellingen verplicht zouden moeten worden om informatie over hun algoritmes te publiceren in een algoritmeregister om het vertrouwen in het gebruik van algoritmes te verbeteren. Slechts 9% van de bevolking is bekend met het algoritmeregister waarin de algoritmes van verschillende overheidsinstanties worden gedocumenteerd. 

Generatieve AI, waarvan ChatGPT de grootste speler is, neemt een hoge vlucht. Toch kampt ook ChatGPT met een vertrouwensprobleem. Slechts 19% van de ondervraagden zegt erop te vertrouwen dat de antwoorden die ChatGPT geeft, juist zijn. Ook blijkt uit het onderzoek van KPMG Nederland dat 79% van de mensen die bekend zijn met algoritmes inziet dat het gebruik van ChatGPT risico’s met zich meebrengt. Bij mensen die niet bekend zijn met algoritmes is dit slechts 50%. Ondanks de (soms gelimiteerde) wetenschap dat het gebruik van Generatieve AI risico’s met zich meebrengt, controleert slechts 39% van de totale bevolking de uitkomsten die ze ontvangen van ChatGPT. 

Een overgrote meerderheid (81%) vindt toezicht op algoritmes wenselijk. Deze taak zou volgens een groot deel van deze meerderheid in handen moeten worden gelegd van (onafhankelijke) derde partijen, zoals accountants en toezichthouders. 

Een groot aandeel van de bevolking (40%) denkt dat algoritmes niet bijdragen aan een eerlijke en rechtvaardige wereld. In 2019 vond een meerderheid nog dat algoritmes vaker wel dan niet een positieve bijdrage leveren aan de Nederlandse maatschappij. In 2023 is dit omgedraaid: het aantal mensen dat vindt dat algoritmes juist een negatieve invloed hebben op de Nederlandse samenleving is nu groter dan de positieve groep mensen.