Roep om sterkere overheid

Tijdens het Prinsjesdagontbijt Limburg ging het over leiderschap in uitdagende tijden. Over verbinden, groeien, excelleren, en inzicht in ontwikkelingen. En natuurlijk over de Miljoenennota, voor het grote plaatje. Een interessante insteek, met Tweede Kamerverkiezingen op komst in een land dat formeel in recessie verkeert. Opvallend was de roep van meerdere deelnemers om een sterkere overheid.

Onder anderen Onno Hoes, tot voor kort waarnemend burgemeester van Roermond, en hoofdeconoom van de Rabobank Ester Barendregt lieten in de ECI Cultuurfabriek in Roermond hun licht schijnen over leiderschap en de Miljoenennota. Verder waren te gast Jan Piet Valk, CFO van Boels Rental in Sittard, Maria Jacobs, CEO van Maastro Clinic in Maastricht, en Ingrid Vermeer, ad-interim CEO van Brightlands Campus Greenport Venlo.

Ester Barendregt praatte de zaal eerst bij over de Miljoenennota en de stand van de economie. Rutte IV zette volgens haar vooral in op ‘brede welvaart’; “Wat vinden we van waarde. Het gaat dan bijvoorbeeld over werk, inkomen, gezondheid, maatschappelijke cohesie en of mensen gelukkig zijn.” De afgelopen drie jaar was de brede welvaart stabiel, maar sinds de economie in recessie verkeert, blijft de brede welvaart achter.

Volgens data van Eurostat, CBS en Rabobank is de economie ‘nog steeds oververhit’. Barendregt: “Knelpunten zijn de industrie, de inflatie en de arbeidsmarkt. Ook zijn er problemen met de koopkracht, met name voor minima.” In de Miljoenennota wordt daarom twee miljard vrijgemaakt om te voorkomen dat eind dit jaar een miljoen mensen onder de armoedegrens terechtkomen. Dat geld gaat vooral naar kindgebonden budget, huurtoeslag en arbeidskorting.

Vanwege de oververhitting, ontstaan doordat het kabinet het tekort liet oplopen, adviseert een ambtelijke adviesgroep de begroting op orde te brengen. Zo kan worden bekeken of het verdienvermogen van de economie vergroot kan worden. De overheid kan bijvoorbeeld investeren in (kennis)netwerken, onderwijs en bedrijvendynamiek.

“Bij arbeid is niet veel te halen door vergrijzing en daardoor hogere kosten vanwege de AOW. Ook niet bij arbeidsproductiviteit, die mede wordt bepaald door milieu en grootstedelijke problematiek.” Wat Rutte volgens haar heeft laten liggen, is verdere herziening van het belastingstelsel. Daar is dus voor de overheid nog wat te winnen voor meer verdienvermogen.

Ook het bedrijfsleven moet actie ondernemen. Dat kan door werk aantrekkelijker te maken, loonafspraken per sector, het werkgebied te vergroten en te investeren in innovatie. Misschien nog wel belangrijker, is inzetten op verduurzaming, geeft ze aan. Bijvoorbeeld door leiderschap in de bedrijfsvoering, aandacht voor personeel, versnelde investeringen en ketensamenwerking. 

Als het gaat om het gebruik van duurzamere energie, is Nederland op de goede weg, maar we zitten wat betreft hernieuwbare energie en elektriciteit nog steeds ‘ver onder het Europees gemiddelde’. Barendregt suggereert om te beginnen met de 39 tot 46 miljard subsidie voor fossiele bedrijven, die volgens de Miljoenennota vooral gaat naar luchtvaart, scheepvaart en industrie.

Een sterkere overheid die moet doorpakken is opvallend genoeg een terugkerend thema op deze vooral door topmensen uit het bedrijfsleven bezochte bijeenkomst. Ook tijdens de paneldiscussie, later die ochtend, gaat het erover.

Grote veranderingen zijn hoe dan ook nodig, zo zijn de economische vooruitzichten niet zo best. In de grafiek die de topeconoom de zaal laat zien, zit nog veel donkerrood, net als in 2007 bij het begin van de wereldwijde financiële crisis. Voor de komende tijd noemde Barendregt stagnatie van de economie en hoge inflatie ‘niet onrealistisch’.

Na wat vragen vanuit de zaal, volgde een korte toelichting over de fiscale implicaties van de ontwikkelingen en maatregelen door Olaf Leurs, partner bij KPMG Nederland. Leurs noemde onder meer het belastingstelsel ‘een ratjetoe van regelingen’ en ‘box 3 een bak ellende’. Daarna was het tijd voor een paneldiscussie over leiderschap in uitdagende tijden, het thema van de dag.

Een goede leider moet volgens de mensen in de zaal luisteren, een visie hebben, communiceren, beslissen en verbinden. En niet autoritair zijn of schitteren door afwezigheid. Dat klinkt gemakkelijk, maar dat is het niet. Zoals dagvoorzitter Rens de Jong, bekend van BNR Nieuwsradio, aan het begin van de ochtend heel fraai zei: “Leiderschap, iedereen wil het, weinigen is het echt gegeven”.

Over leiderschap zijn ook bibliotheken volgeschreven. Vaak anekdotische verhalen, inspirerend maar met beperkte algemene bruikbaarheid. Dus wat doe je als je niet Marshall Ganz, Ricardo Semler of David Marquet bent? Je gaat aan de slag, je leert, je luistert en je stuurt bij. En daardoor groei je zelf ook. Onno Hoes bijvoorbeeld, tot voor kort waarnemend burgemeester van Roermond. Hij slaagde in de Limburgse bisschopsstad erin om tegengestelde belangen te verenigen en verziekte persoonlijke verhoudingen te normaliseren.

Toen hij in Roermond kwam, ‘was overal gedoe’, maar door zijn ervaring als ondernemer en burgemeester, en door wie hij is en hoe hij de dingen doet, kon hij verandering mogelijk maken. Zijn reputatie was hem al vooruit gesneld. “Ik word vaak geïntroduceerd als een zwaargewicht en daar moet ik altijd een beetje om lachen. Het is niet zo dat ik binnenkom met een recept, ik ben het recept. Laatst had ik een gesprek met een medewerker. Die kreeg tranen in de ogen en zei: ‘Ik wist niet dat werken voor de gemeente zo leuk kon zijn.’”

De droom van CFO Jan Piet Valk van Boels Rental was vroeger een groter huis, meer verdienen, een grotere auto en vaker op vakantie. Hij werkte voor Shell, Logica en Teleplan, onder meer met private equity. Nog steeds vindt hij groei ‘het meest fascinerende’ van zijn werk, maar hij heeft intussen ook oog voor de sociale kant van de zaak, mede dankzij zijn dochter, die een andere toekomst voor zich ziet, met minder kansen. Valk, winnaar van de Huub van Roozendaal Award, noemde kansen en mogelijkheden van mensen, kwetsbaarheid en authenticiteit als kenmerken van goed leiderschap.

Maria Jacobs van bestralingsinstituut Maastro Clinic vertelde over haar leiderschapsuitdagingen rond de bouw van een kliniek van 40 miljoen met een apparaat van 25 miljoen. Een behoorlijke uitdaging, en dat met een pas gefuseerde organisatie waarbinnen twee verschillende culturen voortleven. Wat betreft de factor arbeid: ”Veel medewerkers zijn ook mantelzorgen, hoe ga je daarmee om? We proberen om een opleiding naar de regio te halen en investeren een miljoen in AI voor lagere zorgkosten en minder personeel.”

De al aangehaalde roep om een sterkere, meer slagvaardige overheid klinkt onder meer bij Jacobs. Sprekend over het demissionaire kabinet en de verkiezingen in november, noemde zij het huidige politieke stelsel ‘problematisch’. Er is volgens haar meer regie nodig, vooral als het gaat om het soort innovatie waarop gefocust moet worden. Als voorbeeld noemde ze de problemen rond data-uitwisseling tussen de ziekenhuizen van Roermond en Weert.

Ook Valk wil graag een sterkere overheid, bijvoorbeeld zoals in Singapore. Duurzaamheid en armoede noemde hij als belangrijkste aandachtspunten voor de toekomst. Barendregt daarentegen heeft liever dat de overheid afstand houdt. De overheid moet volgens haar ook ‘niet kiezen welke industrie mag blijven’, maar ‘superduidelijke voorwaarden stellen, bijvoorbeeld voor emissies en beprijzing’. Ingrid Vermeer van Brightlands Campus Greenport Venlo: “De grote vraag is hoe we minder ruimte kunnen gebruiken, minder arbeidskrachten, minder data en minder water. Ook moeten we de kracht van de regio meer benutten.”

Wij houden u op de hoogte per e-mail. Geef hier uw voorkeuren door.