Türkiye’de UNICEF’in çalışmaları 3 ana alana odaklanır; çocukların korunması, eğitimi ve sosyal içerme, yani çocukların kendileriyle ilgili süreçlere katılımı. Tarımda Çocuk İşçiliği, 2016 – 2020 Türkiye ülke programı ana başlıklarımız arasında.

Türkiye İstatistik Ensititüsü 2012 verilerine göre Türkiye’de 893.000 çocuk işçi var. Ve bu çocukların %44’ü tarım işçisi. 6-18 yaş arası 400 bin çocuk tarımda mevsimsel işçi olarak çalışıyor.

Hasat zamanında, milyonu aşkın tarım işçisi bir ilden diğerine göç ederken çocukları da yanlarında onlarla beraber göç ediyor. Aylarca tarlaların yakınında, kanalizasyonun, temiz suyun olmadığı çok kötü şartlarda, çadırlarda yaşıyor. Bir çocuğun çalışmaması gereken ağır koşullarda, haftada 40 saat çalıştırılıyorlar.

Hasat dönemi doğanların doğum kayıtları yapılmıyor. Sağlık hizmetlerine ulaşamıyorlar, aşılamaları yapılamıyor. Senenin 3-4 ayı okula gitmiyorlar, bu yüzden okulda ayrımcılığa maruz kalıyorlar. Bu da daha fazla okul terklerine sebep oluyor. Sağlıklı gelişimlerini destekleyecek olan oyun oynama fırsatları olmuyor.

Program kapsamında gerçekleştirdiğiniz belli başlı çalışmalar hakkında bilgi verir misiniz?

Yanlış varsayımları ve ön yargıları gün yüzüne çıkararak sosyal normların değişmesi için çalışıyoruz. Eğitimciler, veliler ve öğrencilerle bilinçlendirme toplantıları yaparak ayrımcılık karşıtı farkındalık geliştirmek için çalışıyoruz.

Çocukların kaçırdıkları eğitimi telafi edebilmeleri için etüd ve ders desteği sağlıyoruz.

Tarlalarda çocukların oynayabilecekleri, psikososyal destek görebilecekleri çocuk dostu alanlar kuruyoruz.

Nüfus kaydı yapılamayan çocukların nüfus kaydı yapılmasını sağlıyoruz ki sisteme dahil olup aşı gibi sosyal haklarından faydalanabilsinler.

Ne gibi engellerle karşılaşıyorsunuz?

Çocukların çalışmasının en önemli sebebi ekonomik. Yetişkinler kadar yevmiye alıyorlar.

Erken yaşta çalışmaya başlamanın ilerisi için beceri/yetenek geliştirmeye faydası olduğu düşünülüyor. Çocuk işçilerin ailelerinin, öğretmenlerinin ve kamuda hizmet sağlayıcıların çocuk işçiliğinin zararları konusunda yeteri kadar bilgi sahibi olmadıklarını görüyoruz.

Türkiye’de yaklaşık kaç çocuk mevsimlik tarım işçiliği nedeniyle eğitimden mahrum kalıyor? Bu programla bugüne kadar kaç çocuk yeniden eğitime kazandırıldı?

TÜİK 2012 verilerine göre, mevsimlik tarım işinde çalışan 6 ve 18 yaş arasında 393,000 çocuk (Türkiye’de ekonomik faaliyette bulunan 893,000 çocuğun %44’ü) bulunuyor. Bu çocukların yarısı okula gitmeyip haftada 40 saatten fazla çalışıyor.

Tarımda Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi programının hedefi, aileleri bilinçlendirmek ve çocukların okula dönmesini sağlamanın yanı sıra yerleşmiş ve kabul gören tarımda çalışan çocuk işçiler olgusunu değiştirmek, çocuk işçiliğine meydan veren özel sektörü bilinçlendirmek, politika yapıcı faaliyetler ile ailelere verilen sosyal yardım, koruma ve destek programlarının çocuk işçiliğine ihtiyaç duyulmayacak düzeyde geliştirilmesini sağlamak.

Başarı uzun vadede geliyor

UNICEF’in çalışma biçimi tek tek vakalara müdahale etmek şekilde değildir. Ağırlıklı olarak yaptığı çalışma kamu kurumlarının ülkedeki yasalar doğrultusunda tekil durumlarla ilgilenme kapasitesini güçlendirme yönündedir. Bireysel destek sunumu, yerel yöneticilerin sorumluluğundadır. UNICEF, ilk aşamada her zaman dünyada etkisi ispatlanmış başarılı çalışmaları devlet kurumları, yerel yönetimler ve sivil toplumun işbirliğiyle uygulayarak örnek vaka oluşturuyor. Daha sonra başarılı örnek vakanın yine devlet kurumları, yerel yönetimler ve sivil toplum sayesinde yaygınlaşmasını sağlıyor. Uzun vadeli büyük etkiye bu şekilde ulaşılıyor.

UNICEF’in tarımda çocuk işçiliğinin önlenmesi kapsamındaki çalışmaları 2016 yılında, bahar ve yaz aylarını kapsayan hasat döneminde Adana ve Zonguldak’taki tarım alanlarında ve tarım işçilerinin başlıca memleketleri olan Şanlıurfa’da başladı. Gelecek yıllarda hedef özellikle Adana’daki çalışmaların yaygınlaştırılması ve sonrasında devlet kurumları, yerel yönetimler ve sivil toplum işbirliğiyle tüm diğer bölgelere yayılmasını sağlamaktır.

Özel sektöre yönelik yaptığınız bilinçlendirme çalışmalarından istediğiniz sonuçları alabildiniz mi? Şirketler tavsiye ettiğiniz önlemleri almaya yanaşıyor mu?

Özel sektörün, tedarik zinciri içinde çocuk işçiliği konusuna duyarlı tavır sergilemesini sağlamayı hedefliyoruz. TİSK, TESK, TOBB gibi işveren örgütleriyle işbirliği yaparak tedarik zincirlerinin taranması ve denetlenmesini sağlamaya çalışıyoruz. Gerekli kanuni değişikliklerin yapılması için savunuculuk çalışmaları yapıyoruz.

Öte yandan konunun, yoksulluğun giderilmesi için yapılan çalışmalardan, eğitime devama kadar bütünsel olarak ele alınması çok önemli. UNICEF’in diğer ülkelerdeki deneyimi, çocuk işçiliğinin sektörel boyutta önlenmesi durumunda çocukların tarımdan çok daha kötü çalışma alanlarına kaymaları riski olduğunu gösteriyor.  

Bu sorunun çözülmesine yardımcı olması açısından ne gibi kanuni düzenlemeler yapılmalı?

Çocuk işçiliğinin en önemli sebebi yoksulluk. Yoksul ailelere devlet tarafından finansal destek verilmesine rağmen bu yardımlar çocukların çalışmalarına engel olamayacak düzeyde kalıyor. UNICEF bu konuda politika yapıcı faaliyetler ile bu yardımların çocuk işçiliğine engel olacak düzeye çıkartılması için çalışıyor.

Eğitimde devamlılığın, sürekliliğin ve okul terk durumlarının düzenli izlenmesi kamu kurumlarının sorumluluğunda bulunuyor.. Okullarını terk edenler dâhil risk altındaki çocuklara yönelik programatik müdahalelerde UNICEF MEB verileri temelinde etkili yanıtlar üretilmesi için MEB’le birlikte çalışıyor.

Türkiye son yirmi yılda normatif çerçeve, yasa ve politikalar açısından çocuk işçiliğine karşı önemli bir düzeyde yol aldı. Buna rağmen, yasal çerçeve henüz tamamlanmamış olup ilgili mevzuatın yürürlüğe girmesi için çalışmalar bütünlük teşkil etmiyor. Çocukların en yüksek yararı göz önüne alınarak, mevzuatın daha kapsamlı uygulanması amacıyla iyileştirilmiş denetimler ve kanuni takip yoluyla daha fazla eylemler yapılabilir. Düşük tutarlı cezalar ve denetçilerin tarım işletmelerine erişimlerinin olmaması da iki sorun alanıdır.

KPMG Türkiye ile yaptığınız işbirliğinin detaylarını paylaşır mısınız?

KPMG, çalışanları ve müşterilerine bu yıl tebrik veya teşekkür amaçlı çiçek göndermek yerine UNICEF’in ‘Tarımda Çocuk İşçiliğini Önleme’ programına bağış yapmaya karar verdi.

Bu şekilde KPMG, teşekkür veya tebrik etmek istediği her bir kişi adına bir tarım işçisi çocuğun bir yıl boyunca çocukluğunu yaşama ve eğitim hakkına ulaşmasını sağladı.

KPMG’nin adına bağış yaptığı bu kişilere biz de UNICEF olarak bir sertifika gönderiyoruz ve KPMG’nin kendileri adına yaptığı bağışın bilgisini veriyoruz.
Çiçekleri çok sevsek de eminim bir çocuğun hayatına dokunuyor olmak herkesi sonsuz mutlu edecek.

Bu vesileyle KPMG’nin güzel düşüncesi ve değerli desteğine çok teşekkür etmek isterim. Ayrıca eminim ki bu çalışma başka firmalara da ilham verecek.

Program ortakları:

UNICEF bütün çalışmalarını kamu ortakları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) ve il düzeyinde Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB) ile yakın işbirliği içinde, ayrıca sivil toplum ve yerel yönetimlerle çalışarak gerçekleştiriyor.

UNICEF, kapasitesini geliştirmede ve yoksul çocuklara yönelik sosyal yardımların kapsamını genişletmede hükümete teknik ve finansal destek sağlıyor. Ayrıca UNICEF, çocukların kamu ve başka kuruluşlar tarafından sunulan sosyal hizmetlere erişimini desteklemek için sivil toplum kuruluşlarıyla ortak çalışıyor. Bu hizmetler, doğum desteği, geçici koruma için kayıt, okul kaydı ve finansal yardımlar dâhil sosyal koruma çerçevesindeki çeşitli önlemleri içeriyor. (Şartlı Nakit Transferi ve Sosyal Yardım Desteği dâhil).