Tax Alert: Zmiany w przepisach o opóźnieniach w transakcjach handlowych od 2022 roku

Od 1 stycznia 2020 roku w życie wszedł art. 13b Ustawy, ustanawiający zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmioty niebędące podmiotami publicznymi. Przez nadmierne opóźnianie rozumie się sytuacje, gdy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie w okresie 3 kolejnych miesięcy przez dany podmiot wynosi co najmniej 2 mln PLN. W przepisie przejściowym limit ten jednak podniesiono przez

pierwsze 2 lata obowiązywania Ustawy (2020-2021) do wysokości 5 mln PLN.

Dotychczasowa praktyka UOKiK wskazuje na niekorzystną dla podatników interpretację polegającą na sumowaniu kwot opóźnionych płatności w całości przez okres 3 kolejnych miesięcy, niezależnie od czasu trwania opóźnienia. W związku z powyższym, od 1 stycznia 2020 roku jeżeli podmiot wykaże opóźnienie w płatności w każdym kolejnym miesiącu na kwotę ok. 667.000 PLN (lub więcej) przez chociażby jeden dzień, to limit 2 mln PLN za 3 miesiące (3*667.000 = 2.001.000 PLN) będzie przekroczony.

Materialna zmiana definicji nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych niesie ze sobą daleko idące skutki. Ustawa przewiduje bowiem, iż wobec podmiotów dopuszczających się wskazanych opóźnień Prezes UOKiK może wszczynać postępowania administracyjne, które w efekcie kończą się wymierzeniem właściwej kary administracyjnej w drodze decyzji, a w praktyce wiążą się również z dalej idącymi dolegliwościami.

Wysokość kary ustalana jest w oparciu o szereg wskaźników związanych z danymi szczegółowymi dotyczącymi opóźnień, w tym: liczby dni opóźnienia, wysokości kwoty i wysokości naliczonych do dnia wydania decyzji odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. Ustawa przewiduje

trzy możliwości uniknięcia sankcji poprzez odstąpienie od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej:

• jeżeli wartość niespełnionych lub spełnionych po terminie przez stronę postępowania świadczeń pieniężnych jest równa, lub mniejsza od wartości świadczeń pieniężnych nieotrzymanych, lub otrzymanych po terminie przez tę stronę postępowania w okresie objętym postępowaniem;
• jeżeli do nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych doszło na skutek działania siły wyższej;
• w uzasadnionych przypadkach (fakultatywne: „Prezes Urzędu może odstąpić”).

Dotychczasowe doświadczenia pokazują, iż organy bardzo precyzyjnie weryfikują powyższe przesłanki i akceptują jedynie precyzyjnie skorelowane dane potwierdzające związek między przyczyną opóźnienia, a samym opóźnieniem.

W innych przypadkach ustawodawca dopuścił możliwość obniżenia kar o 20 proc. i 10 proc., jedynie w razie spełnienia stosunkowo rygorystycznych warunków przed wszczęciem lub wkrótce po wszczęciu postępowania przez Prezesa UOKiK. Nie chroni to jednak przed samym wszczęciem postępowania.

Wedle danych UOKIK obecnie w toku znajduje się ponad sto postępowań, z których część trwa już znacznie ponad rok. Wynikać to może z faktu, iż UOKiK w toku spraw wymaga nie tylko przedstawienia wyjaśnień, lecz również kompleksowych danych za całe badane okresy wedle indywidualnie ustalanego formatu i klasyfikacji. Niezależnie od wymierzanej kary już samo postępowanie wiązać się może ze znacznym zaangażowaniem osobowym w przygotowanie właściwych danych i wypełnienie nałożonych zobowiązań. Zwłaszcza gdy podmiot nie posiada danych zinformatyzowanych wedle wszystkich elementów wymaganych przez UOKiK.

W tym kontekście warto wskazać, że w większości przypadków sankcją wyższą od samej kary za opóźnienia, może być kara za nieudzielenie właściwych informacji w ramach prowadzonego postępowania – jest to kara do wysokości 5 proc. przychodu z zeszłego roku do maksymalnej wysokości 50 mln EUR (ok. 230 mln PLN).

Co więcej prowadzone postępowanie doprowadzić może również do wymierzenia dodatkowych sankcji, np. za brak stosowania właściwej klauzuli o statusie dużego przedsiębiorcy w ramach badanych w postępowaniu umów handlowych. Za opisane naruszenie grozi każdorazowo (jednostkowo) kara grzywny do 5.000 PLN.

W związku z powyższym z perspektywy przedsiębiorców sama podstawowa kara administracyjna może być mniej dotkliwa niż całość prac związanych z udziałem w postępowaniu oraz kar towarzyszących wymierzonych w wyniku jego wszczęcia.

Instrumentem pozwalającym Prezesowi UOKiK precyzyjniej identyfikować podmioty dopuszczające się opóźnień są wprowadzone również od 2020 roku sprawozdania

stosowanych terminach zapłaty. Podmiotami zobowiązanymi do ich składania są obecnie nie tylko podatkowe grupy kapitałowe i podatnicy z przychodami przekraczającymi w poprzednim roku podatkowym kwotę 50 mln EUR, ale również, po raz pierwszy spółki, nieruchomościowe.

Spółką nieruchomościową jest podmiot inny niż osoba fizyczna, obowiązany do sporządzania bilansu na podstawie przepisów o rachunkowości, w którym:

• w przypadku podmiotów rozpoczynających działalność:
  • a) dla podatników CIT (łącznie):
    • na pierwszy dzień roku podatkowego co najmniej 50 proc. wartości rynkowej aktywów, bezpośrednio lub pośrednio, stanowiła wartość rynkowa nieruchomości położonych w Polsce lub praw do takich nieruchomości;
    • wartość ww. aktywów przekracza 10 mln PLN.
  • b) dla nie-podatników CIT (łącznie):
    • na pierwszy dzień roku obrotowego co najmniej 50 proc. wartości rynkowej aktywów, bezpośrednio lub pośrednio, stanowiła wartość rynkowa nieruchomości położonych w Polsce lub praw do takich nieruchomości;
    • wartość ww. aktywów przekracza 10 mln PLN.
• w przypadku podmiotów już prowadzących działalność:
  • a) dla podatników CIT (łącznie):
    • wartość bilansowa aktywów nieruchomościowych na ostatni dzień roku poprzedzającego rok podatkowy stanowi co najmniej 50 proc. całości aktywów;
    • wartość ww. aktywów przekracza 10 mln PLN;
    • w roku poprzedzającym rok podatkowy co najmniej 60 proc. przychodów uzyskano z najmu, podnajmu, leasingu, dzierżawy, poddzierżawy i innych umów o podobnym charakterze dotyczących nieruchomości lub z umów przeniesienia własności, których przedmiotem są nieruchomości lub prawa do nieruchomości, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 4 ustawy o CIT oraz z tytułu udziałów w innych spółkach nieruchomościowych.
  • b) dla nie-podatników CIT (łącznie):
    • wartość bilansowa aktywów nieruchomościowych na ostatni dzień roku poprzedzającego rok obrotowy stanowi co najmniej 50 proc. całości aktywów;
    • wartość ww. aktywów przekracza 10 mln PLN;
    • w roku poprzedzającym rok obrotowy co najmniej 60 proc. przychodów ujętych w wyniku finansowym netto uzyskano z najmu, podnajmu, leasingu, dzierżawy, poddzierżawy i innych umów o podobnym charakterze dotyczących nieruchomości lub z umów przeniesienia własności, których przedmiotem są nieruchomości, min prawa do nieruchomości, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 4 ustawy o CIT oraz z tytułu udziałów w innych spółkach nieruchomościowych.

Oznacza to, że w praktyce również niewielkie podmioty mogą być zobowiązane do składania sprawozdań o stosowanych terminach zapłaty i publicznego ujawniania praktyk płatniczych.

Co więcej, zdarza się że w czasie kontroli danego podmiotu organy weryfikują również praktyki stosowane przez jego kontrahentów i wzywają ich do składania wyjaśnień. Powoduje to, że nie tylko podmioty zobowiązane do raportowania mogą zostać zidentyfikowane jako dopuszczające się naruszeń Ustawy.

Obowiązek składania sprawozdań należy wykonać każdorazowo do 31 stycznia każdego roku kalendarzowego. W związku z faktem:

• zmniejszenia limitu dopuszczalnych opóźnień z 5 mln PLN do 2 mln PLN w okresie 3 miesięcy;
• niekorzystnej praktyki UOKiK w zakresie sumowania wszystkich płatności opóźnionych w badanym okresie niezależnie od czasu ich trwania;
• zwiększenia ilości i znaczenia postępowań w sprawach nadmiernych opóźnień;
• rozszerzenia katalogu podmiotów zobowiązanych do składania sprawozdań o stosowanych terminach zapłaty;

- oceniamy, iż bardzo prawdopodobne jest dalsze wzmożenie aktywności UOKiK, wiążące się z wszczynaniem długotrwałych postępowań i wymierzaniem kar administracyjnych.

W związku z powyższym KPMG oferuje kompleksowe wsparcie w obszarze zatorów płatniczych pomagające zmniejszyć ryzyko wszczęcia postępowania i zabezpieczyć interesy podmiotu, polegające na:

• ocenie istnienia obowiązku składania sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty i wsparcia w przygotowaniu właściwych danych do raportowania;
• analizie wiążących dany podmiot umów gospodarczych m.in. w zakresie istniejących oświadczeń, terminów zapłaty, metodologii ustalania wymagalności;
• wprowadzenia instrumentów pozwalających na wydłużenie terminów zapłaty w ramach maksymalnych ram ustawowych przy uwzględnieniu specyfiki prowadzonej działalności;
• sporządzeniu lub modyfikacji umów handlowych w sposób zapewniający zgodność z regulacjami;
• utworzeniu procedur płatności pozwalających na dokonywanie płatności w ustawowych terminach;
• przygotowaniu opinii prawnych w obszarze oceny stosowanych przez podmiot rozwiązań;
• innych usługach w powyższym zakresie, dostosowanych do potrzeb i charakteru działalności.