Zawierasz transakcje z podmiotami powiązanymi? Spodziewaj się kontroli!

Z danych udostępnionych przez Ministerstwo Finansów wynika, że w 2019 roku przeprowadzono 471 kontroli w zakresie cen transferowych, stanowi to wzrost o ok. 76% w stosunku do 2018 roku. Na przestrzeni lat 2018 – 2019 wzrosła również liczba kontroli zakończonych doszacowaniem (139 w stosunku do 193). Ponadto w 2019 r. w wyniku kontroli, kwota naliczonego podatku dochodowego przekroczyła 450 mln zł i była ponad dwa razy większa niż w roku 2018. Powyższe informacje wskazują, iż w ostatnich latach obserwujemy nie tylko wzrost liczby przeprowadzanych kontroli, lecz również (a może przede wszystkim) zdecydowanie większą ich skuteczność. Warto zaznaczyć, że dzięki wprowadzeniu nowych narzędzi (informacja CIT-TP/PIT-TP - składana za lata 2017-2018 oraz formularz TPR składany od 2019 roku) organy skarbowe otrzymały dostęp do szczegółowych danych dotyczących transakcji realizowanych z podmiotami powiązanymi. Możemy wnioskować, że przekazane informacje pozwolą na precyzyjną selekcję podmiotów do kontroli, jak również usprawnią działania organów skarbowych.

Z naszych doświadczeń wynika, iż obecnie przykłada się bardzo dużą wagę do samej selekcji podatników do kontroli. W sposób szczególny organy skarbowe analizują informacje przekazane przez podatników w formularzach CIT-TP/PIT-TP (a od 2019 roku w formularzu TPR). Na ryzyko kontroli najbardziej narażeni są podatnicy, którzy zadeklarują zawieranie transakcji, które już z samej definicji mogą budzić podejrzenia organów – np. finansowych, usługowych czy nieodpłatnego świadczenia usług. Ponadto, z roku na rok niesłabnącym zainteresowaniem organów podatkowych w ramach kontroli w obszarze cen transferowych „cieszą” się podatnicy, którzy cechują się m.in:

• wysokim uzależnieniem dochodu od transakcji wewnątrzgrupowych,
• zawieraniem istotnych transakcji z podmiotami posiadającymi siedziby w krajach stosujących szkodliwą konkurencję podatkową,
• wysokim udziałem kosztów usług niematerialnych oraz kosztów finansowych w kosztach działalności,
• osiągnięciem straty w danym roku lub powtarzających się strat w kolejnych latach,
• gwałtownym spadkiem zysków bądź osiąganiem niższej rentowność niż podmioty konkurencyjne z danej branży zwłaszcza w przypadku pozytywnej oceny sprawności jednostki, np. wzrostu przychodów,
• przeprowadzeniem procesów restrukturyzacyjnych.

Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na działalność Departamentu Cen Transferowych i Wycen przy Ministrze Finansów, który zatrudnia wielu wykwalifikowanych specjalistów. Do ich kompetencji należy m.in. tworzenie polityki administracji skarbowej w zakresie cen transferowych, prowadzenie działań polegających na tworzeniu nowych przepisów i udzielaniu wyjaśnień w zakresie ich stosowania.. Przy typowaniu podatników do kontroli przez właściwe urzędy brane są pod uwagę także wnioski i konkluzje ekspertyz przygotowywanych przez ten departament.
 

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga fakt, iż sporządzenia dokumentacji cen transferowych, która jest podstawowym dokumentem w trakcie kontroli, nie można odkładać na ostatnią chwilę. Stanowi ona pierwsze źródło informacji o transakcji czy profilu funkcjonalnym podatnika i istotne podłoże do poczynienia ustaleń przez organy podatkowe. Dlatego tak ważnym jest zawarcie w niej informacji zgodnych ze stanem faktycznym. Pamiętajmy również, iż przygotowanie dokumentacji cen transferowych to skomplikowany proces, wysoce czasochłonny, często wymagający zaangażowania wielu pracowników. W tym celu należy dokonać szczegółowego przeglądu wszystkich transakcji i zdarzeń gospodarczych zawieranych z podmiotami powiązanymi i krajami stosującymi szkodliwą konkurencję podatkową pod kątem ich zgodności z regulacjami o cenach transferowych.

Na wstępie trzeba zidentyfikować wszystkich kontrahentów będących podmiotami powiązanymi bądź mających siedzibę w rajach podatkowych, a następnie sporządzić zestawienie wszelkich transakcji zawieranych z tymi jednostkami, z uwzględnieniem ich wartości. Dopiero na tej podstawie można określić, dla jakich transakcji zostały przekroczone ustawowe limity zobowiązujące do sporządzenia dokumentacji zgodnej z przepisami Ustawy o CIT. Warto także przyjrzeć się warunkom, na jakich transakcje zostały zawarte, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które generują stratę, nie są ekonomicznie opłacalne lub nie mają uzasadnienia biznesowego. To przede wszystkim właśnie one będą głównym obszarem zainteresowania kontrolujących. Wynikiem takiej analizy powinna być ocena, czy transakcje zawarte z podmiotami powiązanymi bądź mającymi siedzibę w krajach stosujących szkodliwą konkurencję podatkową są uzasadnione i spójne z wewnętrznymi zasadami, np. polityką cen transferowych.

Kolejnym etapem przygotowania do potencjalnej kontroli z zakresu cen transferowych powinno być rzetelne sporządzenie dokumentacji cen transferowych ze zwróceniem szczególnej uwagi na jej spójność zarówno z polityką cen transferowych, zawartymi umowami, jak również z faktycznymi warunkami transakcji. Pragniemy podkreślić, iż w reżimie prawnym obowiązującym od 2019 roku, dla niektórych transakcji, np. restrukturyzacji, przewidziano dodatkowe wymagania, wykraczające poza elementy standardowej dokumentacji lokalnej (więcej na ten temat znaleźć można w odrębnym artykule niniejszej publikacji pt. „Restrukturyzacja – czym jest i jak ją udokumentować?”). Należy jednocześnie zaznaczyć, iż niewystarczającym jest sporządzenie dokumentacji cen transferowych w sposób ograniczający się wyłącznie do spełnienia wymogów formalnych opisanych w Ustawie o CIT. Co prawda, wymogi te są niezwykle istotne, ale to tylko jeden z aspektów prawidłowo przygotowanej dokumentacji cen transferowych. Dokumentacja powinna precyzyjnie odzwierciedlać warunki ekonomiczne ustalone pomiędzy kontrahentami w danej transakcji. Niezgodna ze stanem faktycznym analiza funkcjonalna lub metoda kalkulacji ceny wysoce podnosi ryzyko zakwestionowania warunków transakcji i potencjalnie doszacowania podatku.

Ponadto należy również pamiętać, iż w świetle przepisów podatkowych obowiązujących od 1 stycznia 2019 r. sporządzenie analizy benchmarkingowej jest obligatoryjne dla wszystkich podmiotów obowiązanych do przygotowania lokalnej dokumentacji cen transferowych (wyjątek stanowią jedynie transakcje objęte tzw. safe harbour, przy spełnieniu ściśle określonych warunków). Istotą przeprowadzenia analizy benchmarkingowej jest przedstawienie warunków rynkowych dla podobnych transakcji poprzez porównanie danych dotyczących transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi i danych dotyczących podmiotów niezależnych. Warto również zaznaczyć, iż w świetle przepisów obowiązujących od 2019 roku, w lokalnej dokumentacji cen transferowych należy dokonać porównania naszej transakcji z wynikami przeprowadzonej analizy oraz uzasadnić występowanie wszelkich odchyleń w tym zakresie. Zmiany te mają na celu zabezpieczenie i potwierdzenie rynkowego charakteru transakcji. A zatem nowe regulacje wprowadziły kolejny obligatoryjny element dokumentacji wymagający wielu przygotowań i znacznego zaangażowania podatnika.

***

Zintensyfikowane działania władz podatkowych w Polsce nasuwają wniosek, iż w najbliższych latach możemy spodziewać się wzmożonej ilości kontroli w zakresie cen transferowych, które będą bardziej restrykcyjne i skuteczne. Pamiętajmy zatem, że przygotowanie do potencjalnej kontroli to przynajmniej rzetelna dokumentacja cen transferowych i analiza benczmarkingowa uzasadniająca informacje przekazane w CIT-TP/PIT-TP lub TPR. Jednak, jedynym skutecznym sposobem zabezpieczenia cen transferowych jest uprzednie porozumienie cenowe APA, tylko ono może stanowić realne zabezpieczenie podatnika przed ewentualnym zakwestionowaniem rynkowości transakcji przez organy podatkowe i doszacowanie dochodu.

Piotr Wierzejski, starszy menedżer w zespole ds. cen transferowych w KPMG w Polsce
Weronika Michalak, konsultant w zespole ds. cen transferowych w KPMG w Polsce, biuro w Łodzi