Wątpliwości wzbudzał art. 17 pkt 2 ustawy z 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, który przewidywał wejście w życie, z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2018 r., zmian w przepisach ustawy Prawo budowlane, załącznika do tej ustawy oraz ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, wpływających na zakres opodatkowania podatkiem od nieruchomości.

Wprowadzone z mocą wsteczną zmiany doprowadziły do obniżenia dochodów samorządów z tytułu podatku od nieruchomości, w szczególności małych gmin, na terenie których zlokalizowane są elektrownie wiatrowe.

Przed nowelizacją począwszy od 2017 roku podatek od nieruchomości naliczano bowiem od całości urządzeń, natomiast po zmianach wprowadzonych w 2018 roku podatek ten miał być płacony tylko od części budowlanej elektrowni wiatrowych. Kwestionowane przepisy zostały uchwalone w połowie 2018 roku, ale zmiany w zakresie opodatkowania weszły w życie 1 stycznia 2018 r. Określenie wstecznego wejścia w życie przepisów spowodowało, że gminy były zmuszone zwracać podatnikom wcześniej zapłacony przez nich podatek.

Zdaniem gmin, które złożyły wniosek o zbadanie zgodności wprowadzonych zmian z Konstytucją, nowelizacja naruszała zasadę niedziałania prawa wstecz. Zdaniem wnioskodawców możliwe są co prawda wyjątki od tej zasady, jednak bezwzględnie niedopuszczalne jest stanowienie z mocą wsteczną prawa surowszego, co miało miejsce w tym przypadku.

Wnioskodawcy podnosili także, że nowe regulacje są niezgodne konstytucyjną zasadą samodzielności samorządu terytorialnego, w ramach której mieści się zasada samodzielności finansowej. Zmniejszenie wysokości zobowiązań w podatku od nieruchomości od budowli elektrowni wiatrowych pozbawiło bowiem gminy części zaplanowanych dochodów własnych, przy zachowaniu dotychczasowych obowiązków gmin.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 22 lipca 2020 r. orzekł, że wspomniany art. 17 pkt 2 ustawy z 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim wprowadził z mocą wsteczną art. 2 pkt 1 i 6 oraz art. 3 pkt 1 tej ustawy, jest niezgodny z wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP zasadą nieretroaktywności prawa (zasadą lex retro non agit). Trybunał zwrócił uwagę na fakt, że ze względu na zmianę definicji „budowli” i „elektrowni wiatrowej” z mocą wsteczną gminy zostały pozbawione części swoich dochodów, a ponadto zobowiązane do zwrotu nadpłaconego podatku od nieruchomości, pobranego od znajdujących się na ich terenie elektrowni wiatrowych za okres od stycznia do czerwca 2018 r.

Co więcej ustawa nowelizująca nie zawierała rozwiązań umożliwiających gminom dostosowanie się do nowych regulacji. Przepis powodował co prawda korzystny efekt ekonomiczny dla podatników będących właścicielami elektrowni wiatrowych, ale uszczuplał budżety gmin, na których terenie znajdują się takie elektrownie. Trybunał stwierdził, że ustawodawca wprowadził z mocą wsteczną przepisy ściśle związane z prawem podatkowym w sytuacji, gdy nie było to konieczne, nie zachowując przy tym zasady proporcjonalności i pogarszając sytuację finansową gmin, na terenie których zlokalizowane są elektrownie wiatrowe.

Zgodnie z wyrokiem kwestionowany przepis straci moc obowiązującą po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Trybunał Konstytucyjny uznał bowiem za uzasadnione zminimalizowanie oddziaływania wydanego wyroku na ukształtowane już stosunki prawne i zdecydował, że konieczne jest odroczenie terminu utraty mocy obowiązującej niezgodnej z Konstytucją regulacji, wskazując jednocześnie że ma świadomość, iż nie jest to instrument wystarczający do zapewnienia ochrony praw majątkowych gmin.

W okresie odroczenia terminu utraty mocy obowiązującej przepisu ustawodawca ma obowiązek doprowadzić regulacje w zakwestionowanym zakresie do stanu zgodnego z Konstytucją, co będzie wymagało ustanowienia odpowiednich rozwiązań ustawowych i zrekompensowania gminom strat poniesionych w następstwie wprowadzenia z mocą wsteczną regulacji wpływającej na obniżenie ich dochodów z podatku od elektrowni wiatrowych.

Do tego czasu zakwestionowana regulacja zachowuje swoją moc obowiązującą i będzie stosowana.

Jeżeli są Państwa zainteresowani szczegółami dotyczącymi omawianego zagadnienia, prosimy o kontakt: mampytanie@kpmg.pl.