W obecnej sytuacji gospodarczej kluczowe znaczenie dla wielu przedsiębiorców ma szybkie pozyskanie kapitału, który pozwoli na utrzymanie płynności i uregulowanie bieżących zobowiązań – w tym wynagrodzeń pracowników. Instrumenty wsparcia, takie jak dofinansowanie dla przedsiębiorców przewidziane w ramach Tarczy antykryzysowej i Tarczy finansowej stanowią działania mające na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom społeczno-gospodarczym pandemii koronawirusa. Należy jednak pamiętać, że korzystanie ze wsparcia obwarowane jest wieloma warunkami. Ponadto, dofinansowanie nie może być wydatkowane w dowolny sposób, a zarówno aspekt uzyskania finansowania, jak i późniejszych mechanizmów umorzeniowych, mogą podlegać kontroli uprawnionych organów.

Formy dofinansowania

Przedsiębiorcy dotknięci trudną sytuacją związaną z epidemią COVID-19 mogą skorzystać z pakietu rozwiązań przygotowanych przez Rząd we współpracy z ministerstwami i sektorem bankowym. Niniejsza analiza skupia się na aspektach proceduralnych wsparcia finansowego przewidzianego w ramach Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR) oraz w ramach dofinansowania z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

PFR w ramach utworzonej Tarczy finansowej według stanu na dzień 2 czerwca 2020 r. uruchomił program pomocowy skierowany do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, które ucierpiały wskutek epidemii koronawirusa. Podstawowe zasady otrzymania dofinansowania z PFR oraz zasady wydatkowania środków i mechanizmy umorzeniowe zostały uregulowane w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa polskiego funduszu rozwoju dla małych i średnich firm”1. Podstawą otrzymania dofinansowania z PFR jest złożenie i podpisanie umowy o subwencję finansową. Całość procesu odbywa się on-line w systemie  transakcyjnym banku, który przystąpił do programu Tarczy Finansowej. Przedsiębiorcy nie ponoszą żadnych kosztów z tytułu prowizji bankowej czy za rozpatrzenie wniosku. Pozytywną decyzję w przedmiocie otrzymania dofinansowania zastępuje wypłata środków bezpośrednio na rachunek bankowy beneficjenta.

Otrzymanie dofinansowania z FGŚP w ramach Tarczy Antykryzysowej wymaga natomiast wykazania zaistnienia przesłanek wskazanych w ustawie dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Świadczenia przyznawane są na podstawie wniosku złożonego przez przedsiębiorcę do dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę przedsiębiorcy. Przyznanie środków odbywa się analogicznie jak w przypadku dofinansowania z PFR – poprzez wypłatę środków na rachunek bankowy przedsiębiorcy.

Ostrożności nigdy za wiele

Zgodnie z § 11 pkt. 13 Regulaminu PFR, w przypadku stwierdzenia złożenia przez przedsiębiorcę nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR może podjąć decyzję o zobowiązaniu przedsiębiorcy do zwrotu całości lub części subwencji finansowej. W takiej sytuacji przedsiębiorca będzie zobowiązany do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej, zwrotu subwencji lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny banku, z którego otrzymał dofinansowanie.

Dodatkowo, uzyskanie dofinansowania (zarówno w PFR, jak i z FGŚP), w sytuacji braku spełnienia przesłanek jego otrzymania, może wyczerpywać znamiona przestępstwa wyłudzenia środków publicznych (subwencji), traktowanego na gruncie obowiązującego prawa jako przestępstwo z 297 § 1 kodeksu karnego, podlegające karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Ponadto świadczenia składane przez przedsiębiorcę w związku z otrzymaniem dofinansowania z FGŚP podlegają rygorowi odpowiedzialności karnej (art. 233 kodeksu karnego).

Z tego też względu rekomendowane jest każdorazowe przeprowadzenie rzetelnej analizy przesłanek otrzymania dofinansowania w kontekście negatywnych skutków finansowych epidemii, które wystąpiły u danego przedsiębiorcy, w szczególności w sytuacji zaistnienia wątpliwości co do wypełnienia przesłanek skorzystania z programu pomocowego.

Odwołanie od decyzji… i brak regulacji?

W sytuacji, gdy subwencja z PFR została wypłacona w niższej wysokości niż wnioskował beneficjent, możliwe jest złożenie odwołania od decyzji drogą elektroniczną poprzez formularz w tym samym banku, w którym składany był wniosek pierwotny. Warunkiem odwołania jest udokumentowanie przez przedsiębiorcę różnicy pomiędzy treścią odmowy, a rzeczywistym stanem faktycznym lub wykazanie błędu, który skutkował przyznaniem subwencji w niżej kwocie. Odwołanie może zostać złożone maksymalnie dwa razy, przy czym drugie odwołanie może zostać złożone tylko wtedy gdy przedsiębiorca nie otrzymał po pierwszym odwołaniu pełnego uzupełnienia kwoty, o którą wnioskował. Złożenie odwołania jest możliwe w ciągu dwóch miesięcy od otrzymania pierwszej pozytywnej decyzji o przyznaniu subwencji.  

Procedura odwoławcza nie dotyczy jednakże przedsiębiorców, którzy otrzymali odmowę wypłaty subwencji Mogą oni składać kolejne wnioski o wsparcie od momentu startu programu PFR, po wcześniejszym wyjaśnieniu wszelkich okoliczności w ZUS, urzędzie skarbowym i w banku. W przepisach ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o systemie instytucji rozwoju oraz w rozporządzeniu Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 28 kwietnia 2020 r. w zakresie programu Tarczy finansowej nie zamieszczono bowiem uregulowań dotyczących trybu odwoławczego w przypadku wydania przez PFR decyzji odmawiającej przyznania wsparcia. Analogicznie – brak jest również regulacji dotyczących możliwości odwołania od decyzji dotyczącej braku umorzenia dofinansowania z PFR.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik Małych i Średnich przedsiębiorców złożył wniosek skierowany do Ministerstwa Rozwoju o wydanie objaśnień prawnych w przedmiocie warunków skorzystania z Tarczy Finansowej. W oparciu o stanowisko2 Rzecznika, PFR jest podmiotem realizującym zadania zlecone z zakresu administracji publicznej, w związku z czym rozstrzygnięcia podejmowane przez PFR mają postać decyzji, od których powinno przysługiwać odwołanie. Natomiast od rozstrzygnięcia wydanego w trybie odwoławczym przedsiębiorcy powinna przysługiwać skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W chwili przygotowania niniejszej analizy wniosek Rzecznika nadal oczekiwał na rozpatrzenie.

W odniesieniu natomiast do dofinansowania do wynagrodzeń ze środków FGŚP, wymaga wskazania, że FGŚP jest funduszem celowym w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych i nie posiada osobowości prawnej. Z tego też względu przepisy kodeksu postępowania administracyjnego mają do niego zastosowanie jedynie w ograniczonym zakresie (z wyłączeniem przepisów dotyczących wydawania decyzji i postanowień). Oznacza to, że przyznanie środków z PFR nie stanowi decyzji administracyjnej, a więc w przypadku braku otrzymania dofinansowania z FGŚP, lub w sytuacji obowiązku zwrotu części lub całości środków wraz z odsetkami, przedsiębiorcy nie powinno przysługiwać odwołanie3. Wydaje się jednak, że z uwagi na szczególny charakter dofinansowania z FGŚP, jako jednego z narzędzi walki ze społeczno-gospodarczymi skutkami epidemii COVID-19, postulaty Rzecznika w zakresie dofinansowania z PFR powinny znaleźć zastosowanie również do środków pozyskiwanych z tego funduszu.

W świetle powyższego, o ile rozwiązania wprowadzone Tarczą Antykryzysową i Tarczą Finansową należy ocenić jako korzystne dla przedsiębiorców, w ocenie autorów niewątpliwie doprecyzowania wymagają proceduralne aspekty wsparcia antykryzysowego dla przedsiębiorców.

Przypisy

Regulamin jest dostępny na stronie internetowej PFR i znajduje się pod adresem: https://pfrsa.pl/dam/serwis-korporacyjny-pfr/documents/tarcza-finansowa-pfr/regulamin_programu_tarcza_finansowa_pfr_dla_mmsp.pdf.

2 https://rzecznikmsp.gov.pl/rzecznik-msp-wnioskuje-do-wiceprezes-rady-ministrow-minister-rozwoju-o-wydanie-objasnien-prawnych-w-przedmiocie-warunkow-skorzystania-z-tzw-tarczy-finansowej-przez-mikroprzedsiebiorcow-2/.

3 Potwierdza to informacja zamieszczona na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej: https://www.gov.pl/web/rodzina/dofinansowanie-do-wynagrodzen-z-funduszu-gwarantowanych-swiadczen-pracowniczych-dla-kogo.

Marcin Górniak,
starszy menedżer w zespole ds. postępowań podatkowych i sądowych w KPMG w Polsce

Ilona Augustyniak,
starszy konsultant w zespole ds. postepowań podatkowych i sądowych w KPMG w Polsce