Zwolnienie podmiotowe, po wprowadzonych zmianach dotyczy już tylko funduszy inwestycyjnych otwartych oraz specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych. Fundusze inwestycyjne zamknięte oraz specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (stosujące zasady przewidziane dla funduszy zamkniętych) mogą skorzystać ze zwolnienia w określonych przypadkach (zwolnienie przedmiotowe).

Ratio legis wprowadzonych zmian stanowiło ukrócenie procederu wykorzystywania funduszy inwestycyjnych zamkniętych w celu optymalizacji podatkowej. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że FIZ-y są jednym z podstawowych elementów budowania struktur planowania podatkowego, a ich konstrukcja sprawia, że mogą być wykorzystane jedynie przez dużych podatników, co negatywnie wpływa na konkurencyjność mniejszych podmiotów.

Warto przypomnieć, że w pierwotnej wersji projektu zrezygnowano ze zwolnienia podmiotowego w stosunku do wszystkich funduszy inwestycyjnych, a zwolnienie przedmiotowe miało dotyczyć jedynie funduszy inwestycyjnych otwartych. Projekt ten został negatywnie zaopiniowany zarówno przez NBP jak i KNF, w których ocenie opodatkowanie wszystkich funduszy inwestycyjnych zamkniętych nie realizuje celu wprowadzenia zmian (nie wszystkie fundusze wykorzystywane były do optymalizacji podatkowej) i negatywnie wpłynie na rynek finansowy.

W nowej regulacji, zwolnienie przedmiotowe określone zostało od strony negatywnej, poprzez enumeratywne wyliczenie sytuacji, w których dochód (przychód) funduszy inwestycyjnych podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. I tak, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 57 ustawy o CIT, co do zasady, dochody (przychody) funduszy inwestycyjnych zamkniętych lub specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych (stosujące zasady przewidziane dla funduszy zamkniętych) są wolne od podatku. Zwolnieniu nie podlegają dochody (przychody) uzyskane w związku z inwestowaniem w podmioty transparentne podatkowo – polskie spółki oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, a także spółki i jednostki organizacyjne mające siedzibę lub zarząd w innym państwie i zgodnie z prawem tego państwa nie traktowane jako osoby prawne i niepodlegające nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

Wśród dochodów (przychodów) uzyskanych od wskazanych podmiotów, podlegających opodatkowaniu, ustawodawca wymienił dochody z udziału, odsetek od pożyczek, odsetek od udziału kapitałowego, darowizn (nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń), dyskonta od papierów wartościowych oraz zbycia papierów wartościowych.

Mając na uwadze wyrażoną w art. 4a pkt 14 w zw. z pkt 21 ustawy o CIT definicję spółki niebędącej osobą prawną, należy stwierdzić, że opodatkowaniu podlegać będzie dochód uzyskany (z jednego z wyżej wymienionych tytułów) w związku z działalnością spółek jawnych, partnerskich i komandytowych. Spółka komandytowo-akcyjna nie posiada osobowości prawnej, podlega jednak opodatkowaniu podatkiem CIT i z tego względu nie jest transparentna podatkowo.  

Z uwagi na niedługi okres obowiązywania nowych regulacji, nie sposób ustalić konkretnego podejścia organów podatkowych w przedmiotowym zakresie. Warto jednak nadmienić, że Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 12 kwietnia 2017 r. (nr 0114-KDIP2-2.4010.5.2017.1.AM) wskazał, że zwolnienia przedmiotowego funduszy inwestycyjnych nie można zastosować do uzyskanego dochodu przez zagraniczną spółkę kontrolowaną (w przypadku spełnienia warunków przewidzianych w art. 24a ustawy o CIT dochód zagranicznej spółki kontrolowanej stanowi dochód podatnika).

Organ, argumentując swoje stanowisko, wskazał, że ogólna zasada wyliczania dochodu ujęta została
w art. 7 ust. 2 ustawy o CIT. W odniesieniu natomiast do:

• ustalania dochodu w przypadku udziału w zyskach osób prawnych (art. 10 ustawy o CIT)
• ustalania dochodu w sposób szacunkowy przez organ podatkowy w przypadku podmiotów powiązanych (art. 11 ustawy o CIT)
• ustalania dochodu w przypadku uzyskiwania dochodów z zagranicznej spółki kontrolowanej (art. 24a ustawy o CIT)

ustalenie dochodu powinno odbyć się na innych, szczególnych warunkach.

W ocenie organu podatkowego, zwolnienie przedmiotowe wyrażone w art. 17 ust. 1 pkt 57 ustawy
o CIT odnosi się jedynie do dochodu ustalonego na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy o CIT i z tego powodu nie może znaleźć zastosowania w przypadku uzyskania dochodu przez zagraniczną spółkę kontrolowaną.

Argumentacja organu podatkowego nie wydaje się prawidłowa. Stosując rozumowanie przyjęte przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, należałoby uznać, że dochód uzyskany przez FIZ z tytułu udziału w zyskach osób prawnych (art. 10 ustawy o CIT) także powinien zostać ustalony w szczególny sposób i w konsekwencji, zwolnienie przedmiotowe z art. 17 ust. 1 pkt 57 ustawy o CIT nie mogłoby przysługiwać. Przyjęcie powyższej interpretacji powoduje, że zwolnienie przedmiotowe miałoby w zasadzie czysto iluzoryczny charakter.

Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 26 ustawy o CIT nie stanowią przychodu otrzymane przez fundusz wpłaty w zamian za jednostki uczestnictwa bądź certyfikaty inwestycyjne, natomiast zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 72 ustawy o CIT, kwoty wypłacone przez fundusz z tytułu odkupienia jednostek uczestnictwa albo wykupienia certyfikatów inwestycyjnych oraz wypłaty uczestnikom funduszu dochodów (przychodów) funduszu, nie są kosztem uzyskania przychodów. Wskazane przepisy powodują, że rozliczenia
z uczestnikami będą dla funduszu neutralne podatkowo.

Jakub Grzyb, konsultant w zespole bankowości i instytucji finansowych, dział doradztwa podatkowego KPMG w Polsce