Prowadzenie biznesu może następować pod różnymi formami prawnymi: począwszy od jednoosobowej działalności gospodarczej, poprzez spółki cywilne, osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna), kończąc na spółkach kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna).

Potencjalnie każda z zaprezentowanych form prowadzenia działalności daje możliwość zbudowania firmy o odpowiednim potencjale ekonomicznym i o silnej pozycji na rynku, budzącej zazdrość konkurencji i kuszącej inwestorów. Sytuacja zmienia się w przypadku chęci sprzedaży prowadzonego przedsiębiorstwa – tu forma prawna zaczyna mieć większe znaczenie. Część z wyżej wymienionych form prawnych znacznie komplikuje proces sprzedaży, a w skrajnych przypadkach może nawet uniemożliwić sprzedaż biznesu inwestorowi bez podjęcia dodatkowych działań. 

Praktyka pokazuje, iż bez wątpienia najwięcej transakcji dokonywanych jest w stosunku do spółek kapitałowych tj. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych. Wynika to z faktu, iż w tych przypadkach do  przejścia praw do spółki wystarczające jest przeniesienie na kupującego udziałów albo akcji. Należy także pamiętać, iż spółki kapitałowe posiadają odrębną od swoich wspólników podmiotowość (tj. są odrębnymi osobami prawnymi). Tym samym zmiana na poziomie wspólników co do zasady nie wpływa bezpośrednio na ciągłość działania samej spółki. Jest to także rozwiązanie preferowane z perspektywy banków finansujących transakcje, które mogą zabezpieczyć swoje wierzytelności poprzez ustanowienie zastawu rejestrowego na udziałach (akcjach) sprzedawanej spółki. Nie bez znaczenia jest także możliwość ustanowienia w spółkach kapitałowych organów nadzorczych (rady nadzorczej, komisji rewizyjnej), co jest szczególnie istotne przy rozproszonym akcjonariacie.

W przypadku spółek osobowych przedmiotem transakcji jest przeważnie przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55¹ Kodeksu cywilnego tj. zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Jest to również jedyne możliwe rozwiązanie w przypadku chęci sprzedaży biznesu prowadzonego w formie spółki cywilnej lub jednoosobowej działalności gospodarczej. W porównaniu do przeniesienia udziałów/akcji, przeniesienie przedsiębiorstwa jest jednak bardziej skomplikowane. Zawarte bowiem przez taką firmę umowy nie przejdą automatycznie w pełni na nabywcę i konieczne będzie zawieranie odrębnych porozumień (cesji) z kontrahentami. W przypadku firm o dużej liczbie kontrahentów (zarówno dostawców jak i odbiorców) może to być proces trudny, a czasem niemożliwy do realizacji w praktyce.

Inne elementy będą istotne w przypadku chęci przekazania firmy rodzinnej kolejnemu pokoleniu właścicieli, inne zaś nabiorą znaczenia przy sprzedaży przedsiębiorstwa funduszowi inwestycyjnemu lub inwestorowi branżowemu, jeszcze inne wobec planowanego debiutu giełdowego. Jeśli zatem odpowiedź na powyższe pytanie będzie negatywna, konieczne będzie przeprowadzenie odpowiednich procesów przekształceniowych w celu zmiany formy prawnej biznesu. W szczególności przepisy prawa handlowego dopuszczają możliwość przekształcenia, zarówno spółki osobowej, jaki i jednoosobowej działalności gospodarczej, w spółkę kapitałową. Należy jednak mieć na uwadze, że takie procedury trwają średnio po kilka miesięcy, dlatego stosowne działania powinny być przeprowadzone z odpowiednim wyprzedzeniem.

W naszej praktyce możemy zaobserwować także sytuacje, gdy pomimo ustanowienia odpowiedniej formy prawnej, struktura korporacyjna danego biznesu staje zbyt skomplikowana, np. składa się z kilku (a nawet kilkunastu) wzajemnie powiązanych spółek. 

Zdajemy sobie sprawę, że określony kształt struktury korporacyjne jest wynikową różnych potrzeb rynkowych, które pojawiały się w działalności firm na przestrzeni lat. Przed rozpoczęciem procesu sprzedaży biznesu, należy jednak zatrzymać się na chwilę i zadać sobie następujące pytanie – czy uzasadnienie do utrzymywania takiej struktury korporacyjnej jest nadal aktualne?

Pytanie może wydawać się błahe, jednak może się zdążyć, iż skomplikowana sieć powiązań będzie dla inwestora po prostu niezrozumiała.  W rezultacie niepokój inwestora może przejawić się w dwojaki sposób, tj. poprzez (i) obniżenie ceny za nabywaną firmę albo (ii) odejście od stołu negocjacyjnego i rezygnacja z transakcji. Obie sytuacje będą z pewnością niepożądane z punktu widzenia sprzedającego.

Jak widać, wiele kwestii, które początkowo wydają się być pomijalne, wpływają na transakcję w znaczący sposób. Pamiętajmy jednocześnie, że szansa na otrzymanie oferty od danego inwestora, może pojawić się tylko raz. Dlatego tak ważne jest wczesne zidentyfikowanie wszelkich istniejących i ewentualnych problemów oraz stworzenie planu działania pod okiem eksperta.