Stosowanie większości przepisów dotyczących nowego reżimu poboru podatku u źródła (WHT) zostało obecnie zawieszone do końca 2019 r. Dotyczy to w szczególności przepisów związanych z przekroczeniem progu 2 mln zł wypłat na rzecz kontrahenta, do których płatnicy będą musieli się stosować od początku 2020 r. Brak lub niewłaściwe wypełnienie obowiązków z nich wynikających może rodzić sankcje na gruncie Kodeksu karnego skarbowego (KKS).

Pochodną zmian w ustawie o CIT dotyczącą nowych zasad poboru WHT było stypizowanie nowych czynów zabronionych do Kodeksu karnego skarbowego, uregulowanych w art. 56d KKS. Przepis ten przewiduje sankcje za podanie urzędowi skarbowego nieprawdziwych danych w oświadczeniach/wnioskach, o których mowa w przepisach dotyczących przekroczenia progu 2 mln zł oraz zwrotu WHT. Na gruncie wskazanego przepisu odpowiedzialności karnej skarbowej podlega ten, kto poda nieprawdę lub zatai prawdę w:

  • oświadczeniu o przeprowadzeniu weryfikacji i posiadaniu dokumentów świadczących o zasadności zastosowania obniżonej stawki, zwolnienia lub niepobrania podatku,
  • wniosku o wydanie opinii o zastosowaniu zwolnienia z WHT,
  • oświadczeniu załączanym do wniosku o zwrot WHT o zgodności z prawdą informacji podanych we wniosku oraz o zgodności z oryginałem dokumentacji załączonej do wniosku.

Do złożenia wszystkich ww. dokumentów upoważniony jest płatnik WHT. Warto zauważyć, że nie tylko on może być zagrożony odpowiedzialnością karną skarbową, ponieważ również podatnik (zagraniczny podmiot, na rzecz którego wypłacane są należności przez płatnika) może zawnioskować o opinię o zastosowaniu zwolnienia z WHT oraz o zwrot WHT.

Za ww. czyny przewidziano taką samą wysokość kar jak za inne najcięższe przestępstwa karne skarbowe, z nieujawnieniem przedmiotu lub podstawy opodatkowania (art. 54 KKS) czy wyłudzeniem zwrotu podatku (art. 76 KKS) na czele. Maksymalny wymiar kary może wynieść 720 stawek dziennych grzywny (w 2019 r. jest to 21,6 mln zł) albo 5 lat pozbawienia wolności.

Obie te kary mogą być wymierzone również łącznie. Należy dodać, że stawka dzienna grzywny obliczana jest w oparciu o wartość wynagrodzenia minimalnego, którego wysokość wzrośnie w 2020 r. Od 1 stycznia 2020 r. najwyższa możliwa kara grzywny wyniesie niemal 25 mln zł (24 960 960 zł).

Podatnicy lub płatnicy wnioskujący o zwrot WHT mogą być zagrożeni sankcjami na gruncie KKS także na podstawie wspomnianej wyżej regulacji dotyczącej wyłudzenia zwrotu podatku (art. 76 KKS). Przepis ten przewiduje odpowiedzialność karną skarbową za celowe wprowadzenie w błąd organu podatkowego w celu uzyskania nienależnego zwrotu podatku, co może dotyczyć również wniosku o zwrot WHT.

Odpowiedzialności na gruncie KKS podlegają jedynie osoby fizyczne (odpowiedzialności takiej nie może ponieść spółka). Przepisy dotyczące nowych zasad poboru WHT przewidują, że oświadczenie o przeprowadzeniu weryfikacji i posiadaniu dokumentów świadczących o zasadności zastosowania obniżonej stawki, zwolnienia lub niepobrania podatku powinny zostać podpisane przez kierownika jednostki, czyli przez członków zarządu spółki.

Nie jest możliwe złożenie takiego oświadczenia przez pełnomocnika. Zatem to członkowie zarządu będą mogli być pociągnięci do odpowiedzialności na gruncie KKS.

Należy pamiętać, że odpowiedzialność karna skarbowa oparta jest na zasadzie winy umyślnej, czyli dla pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności decydujące będzie ustalenie, czy w warunkach konkretnej sprawy dany członek zarządu był świadomy albo godził się na to, że podpisane przez niego oświadczenie lub wniosek zawiera nieprawdę. Jeżeli warunek ten nie będzie spełniony, to nawet w przypadku zawarcia w oświadczeniu lub wniosku nieprawdziwych informacji podpisujący je członek zarządu nie poniesie odpowiedzialności.

Sposobem na zminimalizowanie ryzyka pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej jest wprowadzenie wewnętrznych procedur mających na celu uregulowanie procesu poboru WHT w spółce. W ramach procedur należy przydzielić osobom zaangażowanym w ten proces właściwe zadania, sformułować zasady ich realizacji, a także określić sposób nadzoru ich wykonywania przez kompetentne osoby. Taka procedura powinna pozwolić uniknąć zarzutu popełnienia czynu zabronionego. Kluczowe w tym aspekcie jest, aby procedura poboru WHT zakładała weryfikację kontrahentów płatnika według wypracowanych, najwyższych standardów.  

Pociągnięci do odpowiedzialności karnej skarbowej na gruncie KKS mogą być również członkowie zarządu zagranicznych podatników, którzy otrzymują należności od polskich płatników. Zagraniczny podatnik może zawnioskować o wydanie opinii o zastosowanie zwolnienia z poboru WHT lub o zwrot WHT.

Zatem, ewentualna odpowiedzialność karna skarbowa za podanie nieprawdziwych informacji we wniosku spoczywać będzie na członkach zarządu zagranicznego podatnika, czyli w praktyce najczęściej na zagranicznych osobach fizycznych.