Dyrektywa „Work-life balance” – jakich zmian należy się spodziewać? Dyrektywa „Work-life balance” – jakich zmian należy się spodziewać?
20 zasad europejskiego filaru praw socjalnych, a założenia dyrektywy „work-life balance”
Europejski filar socjalny został podpisany przez Parlament Europejski, Radę i Komisję 17 listopada 2017 r. na Szczycie Społecznym na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu. Opiera się on na 20 zasadach podzielonych na trzy kategorie: równe szanse i dostęp do zatrudnienia, uczciwe warunki pracy oraz ochrona socjalna i integracja społeczna.
Jedną z zasad europejskiego filaru praw socjalnych stanowi zachowanie równowagi pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym. Jej celem jest zapewnienie rodzicom/opiekunom prawa do urlopów, elastycznej organizacji pracy oraz dostępu do usług związanych z wychowaniem i opieką, z uwzględnieniem równości płci.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów stanowi realizację tej zasady. Została ona wprowadzona w celu zapewnienia równości kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Nadrzędnym celem dyrektywy „work-life balance” jest wzmocnienie polityki dotyczącej równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym oraz zwiększenie uczestnictwa kobiet w rynku pracy, poprzez uelastycznienie czasu pracy oraz możliwości korzystania z urlopów.
Dyrektywa określa również minimalne wymagania, które muszą być uwzględnione przy udzielaniu urlopów: ojcowskiego, rodzicielskiego i opiekuńczego oraz elastycznej organizacji pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunami.
Postanowienia zawarte w Dyrektywie mają zastosowanie zarówno do pracowników wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę, w tym do osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, pracowników zatrudnionych na czas określony, jak również do osób zatrudnionych przez agencję pracy tymczasowej.
Urlop ojcowski
Dyrektywa „work-life balance” przewiduje, iż ojcowie (niezależnie od stanu cywilnego czy rodzinnego) będą uprawnieni do urlopu przysługującego z okazji narodzin dziecka, w wymiarze 10 dni roboczych. Prawo do urlopu ojcowskiego ma być niezależne od długości stażu pracy oraz od wcześniejszego okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Dyrektywa pozostawia Państwom Członkowskim pewną swobodę w zakresie terminu, w którym taki urlop powinien zostać wykorzystany: przed nadrodzinami dziecka, po narodzinach czy w sposób mieszany (tj. część przed narodzinami, a część po narodzinach dziecka).
Warto przypomnieć, że polskie przepisy przewidziane w Kodeksie pracy stanowią, iż pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni (art. 1823 Kodeksu pracy).
Urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski (tj. urlop dla rodziców z powodu narodzin lub przysposobienia dziecka w celu sprawowania nad nim opieki), zgodnie z Dyrektywą „work-life balance”, przysługuje każdemu pracownikowi w wymiarze 4 miesięcy i powinien zostać wykorzystany przed osiągnięciem przez dziecko 8 roku życia. Co więcej, połowa przysługującego urlopu nie może zostać przeniesiona na drugiego rodzica. Wprowadzenie takiej regulacji ma na celu zachęcenie ojców do korzystania z przysługującego im prawa, co jednocześnie ma ułatwić kobietom szybszy powrót na rynek pracy.
Obecnie obowiązujące w Polsce przepisy nie zawierają powyżej omówionych regulacji. Co prawda urlop rodzicielski w wymiarze 32 lub 34 tygodni przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka, jednak w praktyce najczęściej cały urlop wykorzystują matki.
Dyrektywa „work-life balance” przewiduje, iż uprawnienia rodziców mogą zostać uzależnione np. od stażu pracy czy wcześniejszego okresu pracy, jednak ograniczenia wprowadzone przez Państwa członkowskie, nie powinny przekraczać roku.
Państwa implementujące Dyrektywę „work-life balance” mogą określić okoliczności, w których pracodawca, będzie miał możliwość odroczenia udzielenia urlopu rodzicielskiego we wskazanym okresie, w sytuacji gdy udzielnie urlopu poważnie zakłóciłoby właściwe funkcjonowanie pracodawcy.
Urlop opiekuńczy
Dyrektywa „work-life balance” przewiduje przyznanie 5 dni wolnych w roku w związku z tzw. urlopem opiekuńczym. Zgodnie z definicją w niej zawartą ma on przysługiwać pracownikom w celu zapewnienia osobistej opieki czy wsparcia krewnego, osoby zamieszkującej z pracownikiem w tym samym gospodarstwie domowym, którzy wymagają znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych (zdefiniowanych przez Państwa członkowskie). W praktyce oznacza to, iż urlop opiekuńczy przysługiwałby pracownikowi w stosunku do dzieci, do rodziców, małżonka (małżonki) czy partnera (partnerki).
Wprowadzenie urlopu opiekuńczego uzasadnione jest przewidywanym wzrostem zapotrzebowania na opiekę wynikającym ze starzejących się społeczeństw. Państwa członkowskie implementujące Dyrektywę „work-life balance” mogą przyjąć inny okres rozliczeniowy przysługującego urlopu, zdefiniować „poważne względy medyczne” według własnego uznania czy wprowadzić dodatkowe obostrzenia np. poprzez zobowiązanie pracownika do przedstawienia odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego.
W polskim porządku prawnym funkcjonują przepisy umożlwiające dodatkowe zwolnienie przysługujące pracownikowi – w związku z wychowywaniem dziecka do 14 roku życia w wymiarze 16 godzin lub 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia - art. 188 Kodeksu pracy. Zakres tego uprawnienia nie jest jednak tak szeroki jak przewiduje Dyrektywa. W związku z czym zapewne Kodeks pracy zostanie w tym zakresie znowelizowany.
Wynagrodzenie pracownika podczas przebywania na urlopie
W myśl Dyrektywy wprowadzenie możliwości korzystania z powyżej opisanych urlopów powinno być związane z odpowiednim wynagrodzeniem. Państwa członkowskie muszą ustalić taką wysokość wynagrodzenia lub świadczenia, by zachęcało ono do wykorzystywania urlopu, w szczególności przez ojców.
