Koniec z marnowaniem żywności Koniec z marnowaniem żywności

Statystyki są przerażające

Zgodnie z raportem Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) z 2013 roku, na świecie marnuje się ok. 1,3 mld ton żywności rocznie, przy czym w samej Unii Europejskiej jest to ok. 88 milionów ton. Zgodnie z danymi Eurostatu z 2006 r. Polacy marnują ok. 9 mln ton żywności rocznie, co w przeliczeniu na jednego statystycznego Polaka daje ok. 235 kg. Według raportu Federacji Polskich Banków Żywności z 2018 r. najczęściej wyrzucanym produktem jest pieczywo, następnie owoce, wędliny i warzywa. Większość respondentów wskazała na przeoczenie terminu przydatności do spożycia lub zrobienie zbyt dużych zakupów jako główne powody wyrzucania produktów. Marnowanie żywności występuje nie tylko na etapie konsumpcji . Zgodnie z danymi przytaczanymi w uzasadnieniu do projektu ustawy, ok. 5% marnowanej żywości przypada na obszar dystrybucyjny.

Parlament Europejski w 2012 r. przyjął rezolucję, w której wskazał na konieczność podjęcia konkretnych działań minimalizujących zjawisko marnowania żywności, wymiany doświadczeń i praktyk przez kraje członkowskie Unii Europejskiej.

Stop marnowaniu żywności

W Polsce nie istnieją regulacje prawne dotyczące omawianej problematyki. Projekt ustawy o przeciwdziałania marnowaniu żywności ma na celu otwarcie przedsiębiorcom możliwości podejmowania działań zmierzających do zapobiegania marnowaniu żywności poprzez stworzenie mechanizmów, umożliwiających nieodpłatne przekazywanie niesprzedanych produktów spożywczych.

Pojęcie „marnowania żywności” i określenie rodzaju żywności, która ma być nieodpłatnie przekazywana

Projekt ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności wprowadza definicje pojęć:

• marnowanie żywności,
• żywność.

Zgodnie z projektowanymi przepisami poprzez marnowanie żywności rozumiemy wycofywanie z etapu dystrybucji środków spożywczych, które spełniają wymogi prawa żywnościowego (określone w odpowiednim rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego) w szczególności ze względu na zbliżający się upływ terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości lub ze względu na wady wyglądu tych środków spożywczych albo ich opakowań i przeznaczanie ich do unieszkodliwiania jako odpady.

Żywność, która ma być nieodpłatnie przekazywana na cele społeczne to środki spożywcze spełniające wymogi prawa żywnościowego, a nieprzeznaczone do sprzedaży, w szczególności ze względu na wady wyglądu tych środków spożywczych albo ich opakowań, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%.

Kogo obejmą nowe przepisy?

Ustawa skierowana jest do podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze, w zakresie sprzedaży środków spożywczych w jednostce lub jednostkach handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 250 m2, w których przychody z ich sprzedaży stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów.

Trzeba zaznaczyć, iż w początkowym okresie obowiązywania ustawy przewiduje się ograniczenie jej rygorów do większych sprzedawców. Zgodnie z projektowanym art. 17 w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie przepisów, przez sprzedawcę żywności rozumie się podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze w zakresie sprzedaży żywności w jednostce lub jednostkach handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 500 m2 , w których przychody ze sprzedaży środków spożywczych stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów.

Sprzedawca żywności spełniający powyższe warunki zobowiązany będzie do zawarcia umowy w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności z organizacją pozarządową dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności na cele społeczne z przeznaczeniem na wykonywanie przez tę organizację zadań w zakresie:

• pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób,
• wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
• działalności charytatywnej, polegającej w szczególności na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym lub prowadzeniu zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących.

Co powinno być zwarte w umowie z organizacją pozarządową?

Przepisy ustawy regulują również jakie postanowienia powinny zostać uwzględnione w umowie z organizacją pozarządową dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności.

Umowa w szczególności powinna zawierać postanowienia dotyczące:

1. czasu i sposobu przekazywania żywności organizacji pozarządowej oraz rodzaju przekazywanej żywności organizacji pozarządowej, z przeznaczeniem jej na wykonywanie przez tę organizację zadań w zakresie określonym w ustawie,
2. podziału kosztów odbioru i dystrybucji żywności pomiędzy stronami umowy,
3. przypadków, w których organizacja pozarządowa może zrezygnować lub odmówić odbioru żywności;
4. okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

Kampanie edukacyjne

Oprócz obowiązku posiadania umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności na cele społeczne, projektowane przepisy nakładają na sprzedawców żywności obowiązek przeprowadzenia w jednostkach handlowych kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności. Kampanie powinny być minimum raz w roku, przez co najmniej dwa kolejne tygodnie, w każdym dniu działalności sklepu. Kampanie takie mają być prowadzone we współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Opłata za marnowanie żywności

Projektowana ustawa przewiduje obowiązek ponoszenia przez sprzedawców żywności opłaty za jej marnowanie. Sposób obliczenia takiej opłaty jest następujący:

stawka opłaty * masa marnowanej żywności

Przy czym podstawę obliczenia opłaty stanowi 90% masy marnowania żywności w kilogramach (przy czym w roku w którym ustawa w zakresie opłat wejdzie w życie, podstawę obliczenia opłaty będzie stanowiło 80% masy marnowanej żywności w kilogramach), a stawka opłaty wynosić ma 0,1 zł za 1 kg.

Opłata ma być obliczana jednorazowo na koniec roku kalendarzowego. Sprzedawca żywności będzie miał obowiązek ustalić we własnym zakresie wysokość należnej opłaty i wnieść ją do 30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy, na rachunek bankowy organizacji pozarządowej z którą ma podpisaną umowę.

W przypadku gdy sprzedawca żywności:

zawarł kilka umów z organizacjami pozarządowymi – opłatę dzieli się między wszystkie organizacje pozarządowe proporcjonalnie do ilości odebranej przez nie żywności na cele społeczne,

nie ma zawartej umowy – opłatę wnosi się na rachunek bankowy wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

W przypadku gdy wysokość całej opłaty nie będzie przekraczała 300 zł, opłaty nie będzie się wnosiło.

Natomiast, w sytuacji gdy sprzedawca żywności nie przekazał żywności żadnej z organizacji pozarządowych, przekazuje opłatę w częściach równych wszystkim organizacjom, z którymi zawarł umowę.

Co więcej, projektowane przepisy nakładają na sprzedawców żywności zamieszczenia informacji o wysokości należnej opłaty lub wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym na cele społeczne:

1.  w sprawozdaniu finansowym,
2. na stronie internetowej, jeśli ją prowadzi.

Nowy obowiązek sprawozdawczy po stronie sprzedawcy żywności

Projekt ustawy przewiduje również obowiązek składania wojewódzkiemu funduszowi ochrony środowiska i gospodarki wodnej na terenie województwa, w którym prowadzi on działalność w zakresie sprzedaży żywności, pisemne roczne sprawozdanie o marnowanej żywności zawierające dane o całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku oraz wysokości należnej opłaty wraz ze wskazaniem wysokości opłaty, która zostanie wpłacona do funduszu, w terminie do dnia 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.

Kary za nieprzestrzeganie nowych przepisów

Oprócz nowych obowiązków i ponoszenia opłat, ustawa przewiduje możliwość nałożenia na sprzedawców żywności kar pieniężnych a także kary grzywnę za niewykonywania obowiązków wynikających z ustawy.

Kara za brak umowy	Kara za uchybienia we wnoszeniu opłaty	Kara za brak sprawozdania
W przypadku gdy sprzedawca żywności nie zawrze z organizacją pozarządową umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności na cele społeczne podlega karze pieniężnej w wysokości 5000 zł.	W przypadku gdy sprzedawca żywności nie będzie przekazywał na rachunek bankowy organizacji pozarządowej opłaty (wniesie ją w niepełnej wysokości albo nie w terminie) będzie podlegał karze pieniężnej w wysokości od 500 zł do 10 000 zł.	W przypadku gdy sprzedawca żywności nie będzie składał sprawozdania o marnowanej żywności zawierające dane o całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku oraz wysokości należnej opłaty wraz ze wskazaniem wysokości opłaty będzie podlegał karze grzywny.

 

Od kiedy przepisy mają obowiązywać?

Ustawa ma wejść w życie w ciągu 14 dni od dnia jej ogłoszenia z wyjątkiem:

1. regulacji dotyczących obowiązku ponoszenia opłat za marnowanie jedzenia,
2. przepisów regulujących obowiązki informacyjne i sprawozdawcze,
3. przepisów dotyczących możliwości nałożenia kar pieniężnych i grzywien,

które mają zacząć obowiązywać sześć miesięcy po ogłoszeniu ustawy.

Pierwsza umowa dotycząca nieodpłatnego przekazywania żywności na cele społeczne powinna zostać zawarta przez sprzedawcę w terminie 5 miesięcy od dnia wejścia w życie przepisów.