Συνέντευξη της Μαρίνας Καπετανάκη, Γενική Διευθύντρια, Συμβουλευτικό τμήμα, KPMG στο naftemporiki.gr

Πώς σχολιάζετε τις εξελίξεις στην αγορά στο θέμα των NPEs;

Χωρίς αμφιβολία έχουμε εισέλθει στην τελευταία φάση της απομόχλευσης των ελληνικών τραπεζών από το φορτίο των προβληματικών δανείων που επισώρευσε η σχεδόν δεκαετής κρίση στη χώρα μας. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι είχαμε ήδη καθυστερήσει να δώσουμε οριστική λύση στο πρόβλημα της εξυγίανσης των ισολογισμών των τραπεζών. Ακόμη και αν αυτό είναι αλήθεια, δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τη σημασία αλλά και τη δυσκολία της ολοκλήρωσης του έργου της οριστικής εκκαθάρισης των τραπεζών από το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων εκθέσεων (NPEs) στο άμεσο μέλλον.

Αποτιμώντας τις μέχρι τώρα εξελίξεις, πρέπει να σημειώσουμε ότι:

• Οι τράπεζες έχουν με επιτυχία ολοκληρώσει τη μεταβίβαση των προβληματικών δανείων καταναλωτικής πίστης και καρτών. Το απόθεμα αυτό έχει στη συντριπτική του πλειοψηφία μετακινηθεί στα χέρια νέων επενδυτών οι οποίοι κατά κανόνα το απέκτησαν σε μονοψήφια ποσοστά της ονομαστικής του αξίας. Μπορεί το πρόβλημα για τις τράπεζες να έχει κλείσει, αλλά προφανώς η διαχείριση των δανείων αυτών από τους νέους ιδιοκτήτες τους και διαχειριστές, παραμένει ανοιχτή υπόθεση και θα παραμείνει για αρκετά χρόνια ακόμα, καθώς οι «ουρές» που δημιουργούνται από τέτοιου είδους δανειοδοτήσεις είναι συνήθως ιδιαίτερα μακροπρόθεσμες.
• Σημαντική ήταν και η μέχρι τώρα δραστηριότητα στις πωλήσεις (senior sales) εξασφαλισμένων δανείων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Ήδη έχουν ολοκληρωθεί 4 συναλλαγές, (Kairos, Amoeba, Jupiter, Symbol). Σε αυτές, εάν προστεθούν 2 που βρίσκονται σε εξέλιξη, (Icon, Neptune), ανεβάζουν το συνολικό ονομαστικό ποσό που μεταβιβάζεται στα χέρια των επενδυτών σε Ευρώ 8.5 – 9 δισ., ποσό καθόλου ευκαταφρόνητο.
• Ταυτόχρονα, στη χρονιά που διανύουμε, είδαμε τις τράπεζες να θέτουν σε εφαρμογή πρωτότυπα σχέδια και εταιρικούς μετασχηματισμούς με στόχο την οριοθέτηση του προβλήματος και την «απομόνωση» του προβληματικού χαρτοφυλακίου από την «καλή» τράπεζα, ώστε να αποφευχθεί η συνεχιζόμενη επιμόλυνση της τράπεζας. Κοινός παρονομαστής αυτών των προσπαθειών ήταν η απόσχιση της οργανωτικής μονάδας της τράπεζας που μέχρι πρότινος είχε τη διαχείριση του προβληματικού χαρτοφυλακίου και την πώλησή της με ή χωρίς σχετικό χαρτοφυλάκιο, αλλά πάντα με μια πολυετή σύμβαση διαχείρισης, σε νέους επενδυτές. Όπως είναι αυτονόητο, οι αποσχίσεις αυτές λειτούργησαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της αγοράς της διαχείρισης προβληματικών δανείων (NPL servicers) με τη δημιουργία 3 μεγάλων Servicers με μέγεθος που δύσκολα θα μπορέσει ο ανταγωνισμός να προσεγγίσει με οργανική ανάπτυξη. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι έχει διαμορφωθεί πλέον το Tier 1 των Primary Servicers μεταξύ της FPS, της Intrum και της Cepal, που προήλθαν αντίστοιχα από τους κόλπους των Eurobank, Τράπεζας Πειραιώς και Alpha Bank.
• Επίσης, σημαντική εξέλιξη που πρέπει να ληφθεί υπόψη σε σχέση με μελλοντικές συναλλαγές, είναι το γεγονός ότι αρχίζει να εμφανίζεται κάποιας μορφής κορεσμός όσον αφορά τον αριθμό των επενδυτών που διεκδικούν αυτού του είδους τις συναλλαγές, γεγονός που καταγράφεται στους τελικούς διεκδικητές όλων των χαρτοφυλακίων που αναφέρθηκαν.

Σε τι βαθμό το σχέδιο «Ηρακλής» διορθώνει το πρόβλημα (πιστεύετε ότι θα χρειαστεί και συμπληρωματική στήριξη);

Το σχέδιο «Ηρακλής» , είναι στην πραγματικότητα η σύγχρονη εκδοχή στο σημερινό ρυθμιστικό πλαίσιο, μιας οικογένειας συστημικών λύσεων, των Asset Protection Schemes, που βρίσκονται στην εργαλειοθήκη αντιμετώπισης τραπεζικών κρίσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι στην τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση, όλες οι χώρες που επλήγησαν από την κρίση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εφάρμοσαν κάποιο ανάλογο σχήμα (ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Ιρλανδία, Ιταλία), και με κατά κανόνα πολύ θετικά αποτελέσματα. Ανάλογα αποτελέσματα αναμένονται και από την εφαρμογή του στη χώρα μας. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι ήδη, χωρίς ακόμα να έχει οριστικοποιηθεί το σχέδιο νόμου, οι 4 συστημικές τράπεζες έχουν προγραμματίσει συναλλαγές απομόχλευσης NPEs συνολικής αξίας Ευρώ 30-34 δισ., ποσό που ξεπερνά τη συνολική μείωση των NPEs που είχαμε σωρευτικά μέχρι σήμερα.

Παρότι οι τεχνικές λεπτομέρειες και οι σχετικές προκλήσεις δεν είναι αμελητέες, είναι εμφανής η διάθεση όλων των εμπλεκόμενων ρυθμιστικών αρχών να δώσουν λύσεις και να δημιουργήσουν ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα επιτρέψει στις τράπεζές μας να φέρουν σε πέρας το αισιόδοξο της μείωσης των NPEs. Αν επιτευχθεί ο στόχος αυτός, μπορούμε να ευελπιστούμε ότι μέσα στους επόμενους 12-18 μήνες το απόθεμα των NPEs στις τράπεζες θα έχει μειωθεί στο 20% - 25% του ΑΕΠ σε σχέση με το 60% δύο μόλις χρόνια πριν. Ο διάλογος ως προς την επιτυχία του Ηρακλή έχει μέχρι στιγμής εστιαστεί στην αντιμετώπιση των τεχνικών προβλημάτων που αντικειμενικά ανακύπτουν από την εφαρμογή μιας άκρως δομημένης λύσης η οποία πρέπει να είναι συμβατή με το ρυθμιστικό πλαίσιο του ανταγωνισμού στην ΕΕ, το κανονιστικό πλαίσιο των τραπεζών και τη δημοσιονομική πραγματικότητα στη χώρα μας.

Στην κατεύθυνση αυτή, τα μέχρι τώρα δείγματα είναι ιδιαίτερα θετικά και πρέπει να ομολογήσουμε ότι η χώρα μας κατάφερε στη διαπραγμάτευση αυτή να έχει την εποικοδομητική στάση της ΕΕ, που περιμένουμε να συνοδευτεί και με αντίστοιχα εποικοδομητική στάση του Single Supervisory Mechanism της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (EKT) σχετικά με τη στάθμιση των ομολόγων κύριας διαβάθμισης που θα διακρατούν οι τράπεζες. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι το μεγάλο ζητούμενο στην επιτυχία του Ηρακλή είναι η ύπαρξη επενδυτικού ενδιαφέροντος το οποίο δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο.

Οι επενδυτές στους τίτλους του Ηρακλή δεν θα είναι κατ’ ανάγκη οι ίδιοι με αυτούς που έχουν δείξει ενδιαφέρον στις συναλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα για λόγους καθαρά δομικούς. Αυτό συνεπάγεται νέα προσπάθεια από τράπεζες και θεσμούς για να προσελκύσουν νέο επενδυτικό κοινό που θα απορροφήσει την προσφορά που θα προκύψει από τις συναλλαγές που θα πραγματοποιηθούν κάτω από την ομπρέλα του Ηρακλή.

Έχουν καλλιεργηθεί προσδοκίες σε μερίδα της αγοράς για το αποτέλεσμα του σχεδίου διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πώς προβλέπετε να εξελιχθεί η προσπάθεια και τι σημαίνει αυτό για την αγορά (πρακτικά – για τις ίδιες τις τράπεζες, το επιχειρηματικό περιβάλλον, τους καταναλωτές-δανειολήπτες);

Πρέπει να αντιληφθούμε ότι και μετά την πιθανολογούμενη επιτυχημένη υλοποίηση του σχεδίου Ηρακλής, οι τράπεζες θα έχουν ένα απόθεμα περίπου Ευρώ 50 δισ. προβληματικών δανείων. Επομένως, πρόσθετη προσπάθεια θα χρειαστεί για να περιοριστεί το απόθεμα αυτό στα Ευρώ 10-12 δισ. που θα φέρει το τραπεζικό σύστημα κοντά στα Ευρωπαϊκά δεδομένα (~3% - 7% του δανειακού χαρτοφυλακίου). Η επόμενη μέρα μπορεί να περιλαμβάνει περαιτέρω επέκταση του σχεδίου Ηρακλής, ή κάποια άλλη συστημική λύση που σε συνδυασμό με outright πωλήσεις και βιώσιμες αναδιαρθρώσεις θα κλείσουν τον κύκλο της βαθύτερης οικονομικής κρίσης που αντιμετώπισε η χώρα μας.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι η μεταβίβαση των προβληματικών χαρτοφυλακίων σε τρίτους επενδυτές, ή η ανάληψη της διαχείρισης από εξειδικευμένες εταιρείες εκτός τραπεζικού συστήματος, μπορεί να σηματοδοτεί την απεμπλοκή του τραπεζικού συστήματος αλλά δεν συνεπάγεται και την επίλυση του προβλήματος, ιδίως για τους δανειολήπτες οι οποίοι πλέον είναι αντιμέτωποι με νέους ιδιοκτήτες του χρέους τους ή νέους διαχειριστές της υπόθεσής τους. Η οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος και η απελευθέρωση της οικονομίας θα πάρει πολύ χρόνο. Ένδειξη της χρονικής διάστασης του προβλήματος είναι ότι οι συμβάσεις διαχείρισης με τις οποίες οι τράπεζες προικοδοτούν τις αποσχιζόμενες μονάδες διαχείρισης προβληματικών δανείων, είναι τουλάχιστον 10ετους διάρκειας. Δυστυχώς, αυτός είναι ο πραγματικός χρόνος που θα απαιτηθεί.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρώτη προτεραιότητα είναι η εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών και η απελευθέρωσή τους από το βραχνά των NPEs. Όσο πιο γρήγορα αυτό επιτευχθεί, τόσο πιο γρήγορα θα επιστρέψει η χώρα σε σταθερή και βιώσιμη ανάπτυξη.