Άρθρο του Βαγγέλη Αποστολάκη, Αντιπρόεδρος, KPMG και της Κατερίνας Πολυζώη, Διευθύντρια, KPMG στην Καθημερινή
H συμβολή των οικογενειακών επιχειρήσεων στην παγκόσμια οικονομία είναι εξαιρετικά σημαντική και ορισμένες από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως επιχειρήσεις είναι οικογενειακές (Volkswagen, BMW, Samsung, Roche, Cargill, Berkshire Hathaway κα). Σύμφωνα με το European Family Businesses Federation, στην Ευρώπη υπάρχουν περισσότερες από 14 εκατ. οικογενειακές επιχειρήσεις που προσφέρουν 60 εκατ. θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα και αντιπροσωπεύουν το 55%-90% (αναλόγως της χώρας) του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων.
Παρόλα αυτά, όταν καταρρεύσει μία επιχείρηση, η οποία ελέγχεται και διοικείται από μία οικογένεια, προβάλλεται συχνά ως αίτιο η «οικογενειακή κουλτούρα και φιλοσοφία διοίκησης», στιγματίζοντας συλλήβδην μία από τις σημαντικότερες μορφές του «επιχειρείν». Η γενίκευση αυτή στρεβλώνει την πραγματικότητα και υποβαθμίζει το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες απέχουν πολύ από το να θεωρούνται «ομοιογενείς», καθώς παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς τα χαρακτηριστικά, τόσο της επιχείρησης, όσο και της οικογένειας.
Είναι γεγονός ότι ένα από τα φλέγοντα και αμφιλεγόμενα ζητήματα στην επιστημονική βιβλιογραφία και έρευνα σχετικά με τις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι κατά πόσο η απόδοσή τους είναι υψηλότερη ή χαμηλότερη εκείνης των μη οικογενειακών. Έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί διάφορες έρευνες με επιχειρήματα άλλοτε υπέρ της μίας και άλλοτε υπέρ της άλλης άποψης. Όμως, τα τελευταία χρόνια, η έρευνα στρέφεται περισσότερο στην απάντηση του ερωτήματος «υπό ποιες προϋποθέσεις είναι δυνατόν οι οικογενειακές επιχειρήσεις να επιτύχουν υψηλότερα οικονομικά αποτελέσματα και να συμβάλλουν τα μέγιστα στο κοινωνικό σύνολο»; Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, που μπορούν να αποτελέσουν τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα;
Θα πρέπει ωστόσο να επισημάνει κανείς ότι η διαμόρφωση, διατήρηση και ενίσχυση των ανωτέρω ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων μίας οικογενειακής επιχείρησης, προϋποθέτει την αποτελεσματική διαχείριση των προκλήσεων που εμφανίζονται, καθώς αυξάνεται η πολυπλοκότητα της επιχείρησης και της οικογένειας. Ενδεικτικά, αναφέρονται οι ακόλουθες σημαντικές προκλήσεις:
Συνεπώς, για την επιτυχημένη διαχείριση των προκλήσεων και την ανάδειξη των ισχυρών πλεονεκτημάτων των οικογενειακών επιχειρήσεων, είναι σημαντικό να αναπτυχθεί το κατάλληλο πλαίσιο διακυβέρνησης, που θα ταιριάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες της συγκεκριμένης οικογενειακής επιχείρησης και θα διέπει όχι μόνο την επιχείρηση, αλλά και την οικογένεια και την ιδιοκτησία.
Ειδικά για την εταιρική διακυβέρνηση, η «ουσιαστική» συμμόρφωση με τη νομοθεσία και όχι απλώς η τυπική πλήρωση σχετικών υποχρεώσεων, συμβάλλει στην αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων, στη λογοδοσία της διοίκησης, στην εφαρμογή ορθών πρακτικών διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, και εν τέλει στην προστασία των μετόχων (ιδίως της μειοψηφίας) και ευρύτερα του κοινωνικού συνόλου.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η ισχυρή εταιρική διακυβέρνηση αποτελεί μία αναμφισβήτητα «αναγκαία συνθήκη» για την επιτυχία μίας οικογενειακής επιχείρησης, δεν είναι όμως και μία «ικανή συνθήκη». Για να αναπτυχθεί και να ευημερήσει μία οικογενειακή επιχείρηση, θα πρέπει, επιπροσθέτως, να στρέψει την προσοχή της στην ανάπτυξη και θέσπιση κανόνων οικογενειακής διακυβέρνησης, οι οποίοι θα συμβάλλουν στην αποφυγή συγκρούσεων, στην εξισορρόπηση των αναγκών της επιχείρησης και των απαιτήσεων της οικογένειας και τη διαφανή και αποτελεσματική διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι οικογένειες να ενεργούν προληπτικά, βλέποντας στο μέλλον και προσπαθώντας να προλάβουν τις αρνητικές συνέπειες της αδράνειας, καθώς συχνά όταν διαπιστωθεί και αποδειχθεί στην πράξη ότι χρειάζονται δομές ορθής διακυβέρνησης είναι πλέον πολύ αργά.
© 2021 KPMG Σύμβουλοι Μονοπρόσωπη Α.Ε., Ελληνική Ανώνυμη Εταιρεία και μέλος του διεθνούς οργανισμού ανεξάρτητων εταιρειών-μελών της KPMG συνδεδεμένων με την KPMG International Limited, ιδιωτική Αγγλική εταιρεία περιορισμένης ευθύνης με εγγυητικές εισφορές. Με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.