Η ανάπτυξη του αυτοματισμού, απόρροια της σύγκλισης των τεχνολογιών της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, δημιουργεί μια νέα εποχή, αυτή της ψηφιακής εργασίας (digital labor).

Ως ψηφιακή εργασία νοούμε «την αυτοματοποίηση της εργασίας μέσω της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών με σκοπό την επαύξηση ή αυτοματοποίηση διαδικασιών / έργων που μέχρι πρότινος λαμβάνανε χώρα από υπαλλήλους γραφείων». Αναλυτικότερα, η ψηφιακή εργασία μπορεί να αναλυθεί και να χαρτογραφηθεί στις εξής τρεις κατηγορίες:

• Ρομποτική αυτοματοποίηση διαδικασιών (Robotic Process Automation – RPA)
  Η RPA αποτελεί τη βασική και απλούστερη κατηγορία αυτοματισμού. Απευθύνεται σε απλές διαδικασίες (π.χ. εισαγωγή δεδομένων) που απαιτούν επαναλαμβανόμενες αλλά και αυστηρά ορισμένες διεργασίες.
• Επαυξημένη αυτοματοποίηση διαδικασιών (Enhanced Process Automation - EPA)
  H EPA περιλαμβάνει μεταξύ των άλλων, αλγόριθμους επεξεργασίας φυσικής γλώσσας, στοιχείο που επιτρέπει την ανάλυση αδόμητων δεδομένων και μοτίβων. Συνήθης εφαρμογή σε περιπτώσεις που αποκλίνουν από καθιερωμένα μοτίβα συμπεριφοράς (π.χ. βελτιστοποίηση του χρόνου διαχείρισης και επίλυσης παραπόνων σε τμήματα εξυπηρέτησης πελατών).
• Γνωστικός αυτοματισμός (Cognitive Automation - CA)
  O CA αποτελεί την πιο πρωτοποριακή μορφή αυτοματισμού διότι κατά μια έννοια αναπαράγει τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται, αναλύει και αντιμετωπίζει μια κατάσταση. Χρησιμοποιεί στοιχεία τεχνητής νοημοσύνης, αναγνώρισης και ανάλυσης φυσικής γλώσσας, μηχανικής μάθησης με σκοπό την αυτοματοποίηση διαδικασιών που απαιτούν γνωστική νοημοσύνη και κρίση.

Η ψηφιακή εργασία υπόσχεται, υψηλότερη παραγωγικότητα, αυξημένη αποτελεσματικότητα και καινοτομία, ασφάλεια και ευκολία. Ωστόσο, παράλληλα με τα πιθανά οφέλη η ψηφιακή εργασία δημιουργεί αβεβαιότητα, ενώ ταυτόχρονα θέτει δύσκολες ερωτήσεις σχετικά με το ευρύτερο αντίκτυπο στις θέσεις εργασίας, τις δεξιότητες, τις μισθολογικές απολαβές και τη φύση της εργασίας αυτής καθαυτής, διχάζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τους ηγέτες των επιχειρήσεων, τους εργαζομένους, αλλά και τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής¹.

Σύμφωνα με την έρευνα των Frey και Osborne², η αυτοματοποίηση μπορεί να αντικαταστήσει άτομα των οποίων η εργασία δεν απαιτεί ένα ή μερικά από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Αντίληψη και υψηλή χειρωνακτική δεξιοτεχνία
• Δημιουργικότητα 
• Κοινωνική νοημοσύνη και αλληλεπίδραση

Βάσει των παραπάνω χαρακτηριστικών, λιγότερο ευαίσθητες στις νέες τεχνολογίες αυτοματισμού θεωρούνται οι διάφορες διοικητικές θέσεις καθώς και επαγγέλματα συναφή με το χώρο της εκπαίδευσης, της έρευνας, της υγείας, της τέχνης και των μέσων ενημέρωσης.

H KPMG διακρίνει τέσσερις πιθανούς τρόπους με τους οποίους οι θέσεις εργασίας θα μεταβληθούν, βάσει των νέων ψηφιακών τεχνολογιών:

1. Ενδυνάμωση των εργαζομένων μέσω ανάδειξης των νέων τεχνολογιών. Κατ΄ αυτό τον τρόπο ένας εργαζόμενος χαμηλής εξειδίκευσης ή οι λιγότερο έμπειροι εργαζόμενοι θα είναι σε θέση να παραδώσουν παραπλήσιο ποιοτικά αποτέλεσμα με έναν πλήρως εξειδικευμένο επαγγελματία.
2. Διασύνδεση εργαζομένων με τις πλέον πρόσφατες εξελίξεις. Άμεση πρόσβαση σε συνεχόμενα μεταβαλλόμενες πληροφορίες από οποιονδήποτε, για οτιδήποτε, οπουδήποτε, επιτρέποντας στο χρήστη τη λήψη άμεσων και ορθά πληροφορημένων αποφάσεων.
3. Εργασία με την ταχύτητα της σκέψης. Επαγγελματίες θα εργάζονται γρηγορότερα με πολύ μεγαλύτερη απόδοση και αποτελεσματικότητα, αναλύοντας ταχύτατα πλήθος ιστορικών αρχείων ή δεδομένων μεγάλου όγκου.
4. Ο ψηφιακός εργαζόμενος. Ολοκληρωτική αντικατάσταση ρόλων και τύπων εργασίας απόρροια της χρήσης των νέων τεχνολογιών.

Όπως και με την εφεύρεση της ατμομηχανής, του ηλεκτρισμού και τον ηλεκτρονικών υπολογιστών έτσι και για την «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση³», θα υπάρξουν ανησυχίες ότι η τεχνολογία θα υποκαταστήσει την ανθρώπινη εργασία και θα διευρύνει τις διάφορες εισοδηματικές ανισότητες⁴. Σε αντίθεση με τις προαναφερθείς εφευρέσεις, η ψηφιακή εργασία και ειδικότερα η τεχνητή νοημοσύνη «παραβιάζει τη θεμελιώδη ανθρώπινη ικανότητα που πραγματικά μας χωρίζει ως είδος – την έξυπνη σκέψη⁵». Συνεπώς, οι όποιες συνέπειες τοποθετούνται σε αχαρτογράφητο πλαίσιο και οι ακριβείς κοινωνικές και νομικές συνέπειές τους γίνονται μόνο σταδιακά γνωστές.

Ο σκοπός της ψηφιακής εργασίας ωστόσο, δεν είναι να αντικαταστήσει τους ανθρώπους, αλλά να τους ενδυναμώσει, απελευθερώνοντας τους από επαναλαμβανόμενες μηχανιστικές εργασίες. Η απελευθέρωση αυτή θα επιτρέψει στους ανθρώπους να αξιοποιήσουν το χρόνο τους σε δημιουργικότερες ενασχολήσεις - εργασίες προάγοντας την ενεργητική επικοινωνία, την καινοτομία και τη συναισθηματική νοημοσύνη.

Η ψηφιακή εργασία δεν στοχεύει στην αντικατάσταση ολόκληρων επαγγελμάτων αλλά διαδικασιών - διεργασιών που εντάσσονται στο πλαίσιο αυτών ενώ παράλληλα, έχει τη δυνατότητα να καλύψει τις ικανότητες και δεξιότητες που απουσιάζουν από το εργατικό δυναμικό ή να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που απορρέουν από τις διάφορες δημογραφικές μεταβολές.

Η τεχνητή νοημοσύνη και οι διάφορες τεχνολογίες αυτοματισμού, δεν είναι κάτι εντελώς καινούριο – υπάρχουν ήδη από το 1960. Η διαφορά σε σχέση με το σήμερα έγκειται σε δυο σημεία: (α) στο μέγεθος και στο εύρος των επενδύσεων στις τεχνολογίες αυτές και (β) στη σύγκληση των τριών μορφών αυτοματισμού (RPA, EPA, CA). Ο συνδυασμός των δυο, επηρεάζει σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, τόσο την κλίμακα όσο και το πεδίο εφαρμογής των λύσεων της ψηφιακής εργασίας, αναδιαμορφώνοντας ριζικά το λειτουργικό και επιχειρηματικό μοντέλο των οργανισμών.

H πρόκληση έγκειται στην αρμονική συνύπαρξη της ψηφιακής και ανθρώπινης εργασίας με τη πρώτη να ενδυναμώνει τη δεύτερη. Η επίτευξη αυτού, εναπόκειται στην ύπαρξη ολοκληρωμένης στρατηγικής ικανής να διαχειριστεί τις αλλαγές της ανθρώπινης εργασίας μέσω προγραμμάτων διοίκησης και πρωτοβουλιών επανεκπαίδευσης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων των εργαζομένων. Η ορθή επίτευξη αυτού εναπόκειται ωστόσο, στην εύρεση του πλέον κατάλληλου συνεργάτη, ικανού να βοηθήσει του οργανισμούς να μετουσιώσουν την τεχνολογική αυτή αλλαγή σε διατηρήσιμο και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

¹ Pew Research Center, August 2014, “AI, Robotics, and the Future of Jobs”
² Frey & Osborne, September 2013, “The future of employment: How susceptible are jobs to computerisation?”, Oxford Martin School, University of Oxford
³ Klaus Schwab, January 2017 “The Fourth Industrial Revolution”, Crown Business
⁴ A.Bernstein & A.Raman, June 2015, “The Great Decoupling: An Interview with Erik Brynjolfsson and Andrew McAfee”, Harvard Business Review
⁵ Martin Ford at TED2017, “How we'll earn money in a future without jobs”, TED Talks