W wyroku tym Trybunał stwierdził, że pozbawienie podatnika prawa do odliczenia VAT, w przypadku, gdy kontrahenci podatnika są oszustami, a podatnik wywiązuje się ze swoich obowiązków podatkowych, stanowi naruszenie prawa własności z art. 1 Protokołu nr 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Należy podkreślić, iż orzekanie przez ETPCz w sprawach podatkowych należy do rzadkości (z reguły zajmuje się tym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu). ETPCz rozpatruje zaś sprawy podatkowe tylko w związku z zarzutem naruszenia podstawowych praw jednostki, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

Wyrok dotyczył spółki zajmującej się handlem złomem i dokonującej w tym celu zakupu odpadów aluminium, miedzi, żelaza i innych metali od swoich dostawców. Spółka była zarejestrowana dla celów VAT i w sposób prawidłowy prowadziła rozliczenia w ramach podatku VAT. Problem pojawił się momencie dokonania odliczenia kwoty podatku VAT na podstawie faktur wystawionych przez swoich dostawców. Niektórzy z dostawców spółki zostali skazani przez sąd karny za brak wpłaty podatku należnego VAT do urzędu skarbowego. W związku z tym, organ podatkowy (mac. Управа за јавни приходи, Регионална дирекција Скопје) pozbawił podatnika prawa do odliczenia ww. podatku w wysokości ok. 62 tys. euro, twierdząc, iż łączne przesłanki w zakresie prawa do odliczenia VAT nie zostały spełnione przez spółkę.

Nie zgadzając się ze stanowiskiem organu, spółka złożyła odwołanie do właściwego organu odwoławczego, tj. macedońskiego Ministra Finansów, w którym podniosła, iż wywiązała się ze wszystkich własnych zobowiązań w VAT i tym samym nie może być pociągnięta do odpowiedzialności za błędy swoich dostawców. Minister Finansów oddalił odwołanie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko organu podatkowego I instancji. W konsekwencji spółka złożyła skargę do Sądu Administracyjnego ( mac. Управен суд), a następnie do Wyższego Sądu Administracyjnego Macedonii (mac. Виш управен суд). Sądy administracyjne utrzymały w mocy ustalenia organów podatkowych przyjmując, iż w interesie każdego podatnika jest posiadanie wiedzy na temat kontrahentów, z którymi prowadzi interesy.

W międzyczasie fiskus zablokował konto bankowe spółki, a w 2017 r. została ona wykreślona z rejestru i przestała istnieć. Z powodu braku wystarczających środków na rachunku spółki, organ podatkowy nie uzyskał zapłaty żądanej kwoty, tj. kwoty odliczonego podatku VAT wraz z odsetkami.

W 2014 r. spółka złożyła skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zarzucając Republice Macedonii naruszenie prawa własności z art. 1 Protokołu nr 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Spółka podnosząc naruszenie prawa własności zauważyła, iż zgodnie z art. 1 Protokołu nr 1 EKPCz każda osoba fizyczna lub prawna ma prawo do spokojnego korzystania ze swoich dóbr. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez prawo oraz ogólne zasady prawa międzynarodowego. Ochrona prawa własności nie może jednak w jakikolwiek sposób ograniczać prawa państwa do egzekwowania płatności podatków.

Zdaniem spółki, państwo pozbawiło jej prawa do odliczenia VAT z powodu okoliczności, na które spółka nie miała wpływu, gdyż błędów w rozliczeniach VAT dopuścili się inni przedsiębiorcy, tj. dostawcy. Skarżąca podkreśliła, iż nie miała możliwości uzyskania informacji na temat tego, czy dostawcy wywiązali się ze swoich zobowiązań w podatku VAT, ani w żaden sposób wpłynąć na ich działania w tym zakresie. W związku z powyższym, spółka zarzuciła nieproporcjonalną, a tym samym bezprawną ingerencję w jej własność, poprzez obciążenie jej dodatkową kwotą podatku VAT, pomimo przysługującego jej prawa do odliczenia.

W swojej skardze skarżąca powołała się na wyrok stwierdzający naruszenie konwencji, wydany przez ETPCz w podobnej sprawie (wyrok ETPCz z 22 stycznia 2009 r. w sprawie Bulves AD przeciwko Bułgarii, sygn. akt 3991/03).

Z kolei rząd macedoński stwierdził, że w przedmiotowej sprawie brak było ingerencji w prawo własności spółki, gdyż spółka nigdy faktycznie nie zapłaciła żądanych przez organy podatkowe kwot, a nawet gdyby taką ingerencje stwierdzono, to była ona proporcjonalna. Ponadto zdaniem rządu macedońskiego spółka była zobowiązana do podzielenia odpowiedzialności razem ze swoimi dostawcami w związku z faktem wykorzystania i oparcia swojej działalności na wystawianych przez nich fakturach.

ETPCz orzekł, iż w analizowanej sprawie Macedonia dopuściła się naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 EKPCz. Trybunał zwrócił uwagę, iż spółka nie posiadała i nie mogła mieć wiedzy o tym, czy jej dostawcy wywiązali się ze swoich zobowiązań w VAT, gdyż nie zarzucono jej uczestnictwa w działalności przestępczej swoich kontrahentów, o ile takowa miała kiedykolwiek miejsce.

Trybunał podkreślił, iż pomimo szerokiego marginesu uznania przysługującego państwu w dziedzinie podatków, ingerencja musi zachowywać „sprawiedliwą równowagę” pomiędzy wymogami interesu ogólnego wspólnoty a wymogami ochrony podstawowych praw jednostki.

W związku z powyższym, Trybunał uznał, iż ingerencja państwa w prawo własności spółki była nadmierna. Zdaniem Trybunału brak jest podstaw do ponoszenia przez spółkę odpowiedzialności za niewywiązanie się przez jej kontrahentów z obowiązków w podatku VAT.

W polskim orzecznictwie dominuje stanowisko zbliżone do poglądu zaprezentowanego przez organy podatkowe i sądy macedońskie. Polskie sądy administracyjne, poprzez odwołanie się do dobrej wiary i należytej staranności podatnika, co do zasady przyjmują, iż powinien on posiadać wiedzę na temat rzetelności swoich kontrahentów (m.in.: wyrok NSA w Warszawie z dnia 18 maja 2018 r., sygn. I FSK 1308/16; wyrok WSA w Gdańsku z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. I SA/Gd 1571/17). Omawiany wyrok Trybunału stanowi zatem niewątpliwą zachętę dla polskich podatników do zaskarżania przed ETPCz wyroków wydawanych przez NSA w podobnych sprawach. Obecnie aż 40 skarg, złożonych przez polskich podatników w sprawie pozbawienia prawa do odliczenia VAT, oczekuje na rozstrzygnięcie przez ETPCz.

Należy zauważyć, iż orzeczenia wydawane przez ETPCz wywołują bezpośredni skutek tylko w sprawie, która stanowiła przedmiot wyroku trybunału i tylko w stosunku do podmiotu, który złożył daną skargę. Omawiany wyrok ETPCz nie stanowi zatem podstawy do wznowienia postępowania podatkowego dla polskich podatników, ani nie skutkuje automatycznym uchyleniem rozstrzygnięć wydanych przez polskie sądy administracyjne w podobnych sprawach.